Nhà thần kinh học Nguyễn-Vi Mohamed

Tiến sĩ Nguyễn-Vi Mohamed (McGill Publications)

MONTREAL - Tiến sĩ Nguyễn-Vi Mohamed là một khoa học gia chuyên về ngành dùng các cơ chế sáng tạo để phát triển những bộ não nhỏ từ tế bào gốc của người. Dưới đây là bài viết của Anita Kar đăng trên báo thần kinh học The Neuro vào ngày 17 tháng Tư, 2018, về một người Canada mang hai giòng máu Việt và Trung Đông.

Nữ tiến sĩ Nguyễn-Vi Mohamed là một người đa tài, dường như thích mọi thứ. Không chỉ là một cầu thủ chơi banh rugby, một phi công lái máy bay, cô còn làm chủ hai tiệm bánh ở Montreal. Và đó là chưa kể công việc làm vào ban ngày của cô. Nghiên cứu não bộ là việc chính của cô.

Tiến sĩ Mohamed yêu thích công việc cô làm trong thế giới hấp dẫn của những bộ não mini, tức là những quả cầu thu nhỏ của tế bào não người, nhỏ hơn một hạt đậu. Được thúc đẩy bởi cơ hội độc nhất là các bộ não nhỏ giúp hiểu rõ hơn về các chứng bệnh thần kinh, và đẩy nhanh việc phát triển thuốc chữa, cô dùng những cơ chế sáng tạo tân tiến để phát triển bộ não mini từ các tế bào gốc của người.
Tiến sĩ Mohamed là một trong những nhà nghiên cứu xuất hiện trong loạt phim Neuro XXceptional mới của Neuro. Cô chiếu ánh sáng trên những bộ não mini và nhiều hoạt động giải trí đa dạng của cô.

Nói chính xác một bộ não mini là gì? Tại sao lại phát triển chúng?

Một bộ não mini chỉ là một mô hình thu nhỏ của bộ não con người. Nó đo được 4 mm và được tạo thành bằng những loại tế bào khác nhau, giống như trong một bộ não thật: các tế bào neuron, các tế bào thần kinh đệm, các astrocyte. Những bộ não nhỏ cung cấp mô hình gần nhất với bộ não của bệnh nhân, cho chúng ta những kết quả chính xác hơn, so với việc dùng mô hình chuột chẳng hạn. Cũng vì những lý do hiển nhiên chúng tôi không thể thực hiện công việc này trên bộ não của người ta. Các bộ não mini cung cấp cách thức tiếp cận chính xác và sáng tạo nhất, để tìm hiểu cơ chế bệnh tật và đẩy nhanh việc khám phá những phương pháp điều trị mới. Tại The Neuro, chúng tôi dùng não mini để nghiên cứu về những chứng rối loạn thoái hóa thần kinh, như bệnh Parkinson, ALS, cũng như những chứng rối loạn phát triển thần kinh như microencephaly (nảo nhỏ một cách bất thường).

Cô tạo ra não mini bằng cách nào?

Chúng tôi lấy các tế bào từ máu của bệnh nhân, sau đó soạn thảo lại chương trình biến những tế bào này thành tế bào gốc. Kế đó soạn thảo lại chương trình biến chúng thành những loại thần kinh cụ thể để tạo ra những bộ não nhỏ, chẳng hạn như các tế bào thần kinh vỏ não, các tế bào thần kinh dopaminergic, hoặc các neuron vận động. Đó là một nỗ lực hợp tác của nhóm khoa học gia trong nền tảng khám phá thuốc của The Neuro. Tôi tập trung vào việc phát triển những bộ não mini ở não giữa, vì não giữa bị ảnh hưởng trong chứng bệnh Parkinson.

Thực ra các bộ não nhỏ lúc đầu là một khám phá ngẫu nhiên. Trong năm 2013 Madeleine Lancaster vô tình bỏ quên các tế bào gốc trong lồng ấp. Khi cô trở lại mấy tuần sau đó, cô thấy chúng bắt đầu tập trung thành những chùm cấy ba chiều 3D.

Ngoài công việc của một nhà thần kinh học, cô cũng có thể điều hành hai tiệm bánh thành công – cô làm gì trong thời gian rảnh rỗi?

Tôi thực sự thích chơi môn banh bầu dục thi đấu và lái máy bay. Cha tôi là một kỹ sư hàng không, vì vậy có lẽ tôi thừa hưởng một số đam mê đó từ ông. Tôi có những kỷ niệm về việc làm ra và chơi xe chạy bằng điện với ông khi tôi lên sáu tuổi. Đó là lý do khiến tôi đi vào khoa học thần kinh, vì đó là sự kết hợp giữa sinh học tế bào và kỹ thuật.

Điều gì thúc đẩy cô xuất sắc trong nhiều lĩnh vực khác nhau như thế?

Tôi không bao giờ nghĩ rằng tôi sẽ xuất sắc trong những lĩnh vực này. Tuy nhiên tôi luôn thử làm những điều thu hút tôi hoặc làm cho tôi quan tâm. Đối với tôi, điều rất quan trọng là luôn luôn đi theo cảm thức tò mò của tôi, và luôn luôn thử làm bất cứ điều gì tôi quan tâm hoặc khiến cho tôi say mê. Đó là những điều đưa tôi vào trong những hoạt động khác nhau suốt đời tôi, song song với việc học và làm công việc của tôi.
Trong hai năm đầu tiên của bậc cử nhân, tôi không tập trung chút nào cả. Nhìn lại tôi nhận ra đó là vì không có điều gì làm cho tôi quan tâm thích thú. Tuy nhiên khi tôi gặp khoa học thần kinh, đó là lúc mọi sự hay đổi. Tôi hoàn toàn bị cuốn hút bởi bộ não – bộ phận cơ thể này xác định bạn là ai.