Mỹ chấm dứt hiệp ước thân hữu với Iran

Ngoại Trưởng Mike Pompeo vào thứ Tư thông báo Hoa Kỳ sẽ chấm dứt hiệp ước thân hữu 1955 với Iran, vốn là bản thỏa thuận về quan hệ kinh tế và ngoại giao giữa 2 quốc gia. Quan hệ giữa Hoa Kỳ và Iran đã căng thẳng từ nhiều thập niên qua, nhưng đã tăng lên mức cao mới sau khi chính phủ Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran 2015, vì cho rằng Tehran đang có nhiều hành động gây bất ổn và theo đuổi tham vọng hạt nhân.

Quyết định chấm dứt hòa ước được đưa ra sau khi tòa án hàng đầu Liên Hiệp Quốc vào thứ Tư yêu cầu Hoa Kỳ dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với hàng hóa nhân đạo bán cho Iran, vốn được Tổng Thống Trump tái áp đặt sau khi rút lui khỏi thỏa thuận nguyên tử. Tòa án quốc tế ICJ đã phán quyết rằng, Washington nên dỡ bỏ các lệnh cấm vận, để cho phép xuất cảng sang Iran các hàng hóa như dược phẩm, thiết bị y tế, thực phẩm, hàng nông nghiệp, và phụ tùng máy bay. Tòa án ICJ cho rằng, việc cấm vận các hàng hóa nhân đạo có thể sẽ gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe và cuộc sống của những người sống trong lãnh thổ Iran.

Đáp lại, Ngoại Trưởng Pompeo nói Iran đã đưa một vụ kiện không đáng có ra tòa án ICJ, vi phạm hiệp ước 1955, và nước này đang muốn thách thức quyết định của Hoa Kỳ về việc rút lui khỏi thỏa thuận hạt nhân. Ông Pompeo nói: “Iran đang định can thiệp vào chủ quyền của Hoa Kỳ trong việc đưa ra các hành động cần thiết để bảo vệ quốc gia, và Iran đang lợi dụng tòa án ICJ cho mục đích chính trị và tuyên truyền.” Vị ngoại trưởng thêm rằng, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục hỗ trợ nhân đạo cho người Iran, tuy nhiên, giới lãnh đạo nước này cũng nên chi tiền cho người dân của họ, thay vì dùng tiền để hỗ trợ khủng bố trên toàn thế giới.

Cũng trong ngày thứ Tư, Ngoại Trưởng Pompeo cáo buộc Tehran đứng sau các cuộc tấn công vào các cơ sở ngoại giao của Hoa Kỳ ở Baghdad và Basra, Iraq trong tháng 9. "Iran là căn nguyên mối đe dọa hiện nay với người Mỹ ở Iraq. Tình báo của chúng tôi biết rất rõ, chúng tôi có thể thấy bàn tay của Ayatollah (lãnh tụ tối cao Iran) và tay sai hỗ trợ các vụ tấn công vào Hoa Kỳ.”

Hiệp ước thân hữu được ký năm 1955 dưới thời Tổng Thống Dwight Eisenhower và Quốc Vương Iran Mohammad Reza. Đây là thời kỳ quan hệ song phương rất tốt đẹp do Quốc Vương Reza là đồng minh được Hoa Kỳ và phương Tây ủng hộ. Tuy nhiên, quan hệ Hoa Kỳ - Iran đổ vỡ sau cuộc chính biến năm 1979, mà chính quyền Tehran ngày nay gọi là cuộc cách mạng Hồi giáo, đưa đảng Cộng Hòa Hồi giáo của lãnh tụ tối cao Ayatollah Khamenei lên nắm quyền.

Tuy nhiên, hiệp ước ký năm 1955 vẫn chưa bị hủy bỏ và Iran nhiều lần sử dụng các điều khoản của văn kiện này để kiện Hoa Kỳ ra tòa án ICJ. Ngoại Trưởng Pompeo đã gọi việc hủy hiệp ước là một quyết định “được thực hiện trễ đến 39 năm.”