Hệ giải nhiệt: Vai trò máy bơm nước

Hệ giải nhiệt có nhiệm vụ đưa dòng nước mát (coolant) đi khắp ngõ ngách của blốc máy để hạ bớt sức nóng phát sinh trong tiến trình cháy nổ. Nhưng dòng nước mát này tự nó không có “chân” để di chuyển, mà phải được thúc đẩy một cách nào đó. Sức đẩy ấy xuất phát từ một bộ phận gọi là “máy bơm nước” (water pump). Nếu máy bơm bị trục trặc, toàn thể hệ thống sẽ không còn hoặc không đủ coolant luân lưu làm nhiệm vụ hút nhiệt nữa, từ đó phát sinh ra hiện tượng Overheat, tức là máy tê liệt vì quá nóng. Nói tóm lại, Overheat là một hậu quả xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân: Do coolant, do điều nhiệt kế, và hôm nay lại do máy bơm hư.

Vị trí máy bơm

Máy bơm không phải là một bộ phận cầu kỳ phức tạp, nhưng cái vai trò nó đảm trách lại được ví như trái tim bơm máu trong cơ thể con người. Và, những trục trặc liên quan đến máy bơm cũng gây ra những tốn kém rất … đau tim. Không phải vì khó sửa, nhưng vì máy bơm được đặt ở một nơi phức tạp, muốn gỡ nó ra, người ta phải gỡ những thứ dính chùm với nó.

Trong xe có lực đẩy đặt ở hai bánh sau (rear wheel drive), muốn gỡ được water pump ra, người ta phải gỡ hệ thống dây kéo (drive belt, timing belt), ống dẫn coolant (hose), quạt giải nhiệt (fan), đồng thời xả nước coolant, và phải gỡ cả két nước Radiator. Công việc đã kể là vất vả, nhưng vẫn còn là nhẹ nếu so với xe có lực kéo ở 2 bánh trước (front wheel drive), lấy được cái water pump ra còn cực nhục vất vả hơn nhiều.

Nguyên nhân hư máy bơm

Máy bơm hoạt động với một dàn cánh guồng (impeller) xoay tròn trên một trục (shaft) Khi coolant từ két nước được dẫn vào đây, thì những cánh guồng đang quay sẽ phát ra sức ly tâm, “hất” coolant tung sang đầu kia, để từ đó được đưa vào đầu máy làm công việc hút nhiệt.

Máy bơm có thể phát sinh vấn đề ở hai bộ phận chính này: Trục và cánh guồng. Về trục, nó có thể bị mòn làm coolant rò rỉ ra ngoài. Cánh guồng cũng có thể bị gẫy, lỏng, mòn. Chúng ta sẽ xem thêm chi tiết về từng trường hợp:

Vấn đề về trục (shaft)

Trục mòn, bạc đạn mòn, khớp nối mòn... là những tổn hại có thể xảy ra theo thời gian làm việc. Khớp nối (seal) nằm trên trục xoay của máy bơm là chướng ngại vật ngăn không cho coolant tràn ra qua vòng bạc đạn (bearing) để chảy ra ngoài. Khớp nối có thể bị mòn do rỉ sét, vảy cặn, bụi… vốn có trong dòng coolant. Chính bạc đạn và trục xoay cũng hư mòn trong tiến trình làm việc.

Sự hao mòn xảy ra làm cho các bộ phận không còn khớp với nhau một cách khít khao, coolant sẽ theo lỗ hổng rỉ ra ngoài, đưa đến tình trạng thiếu coolant trong hệ thống. Nếu tài xế không để ý, chờ tới khi đèn hiệu báo động với cây kim trên đồng hồ nhiệt dâng cao vào vùng đỏ, thì máy xe đã ít nhiều bị tổn hại vì Overheat. Tài xế cần phải tắt máy ngay, cố lăn bánh thêm là sẽ cháy máy, không thế nào phục hồi được.
Thông thường một water pump chính gốc (OEM) được thiết kế phục vụ ít nhất 100,000 dặm đường dài hoặc hơn nữa. Nhưng chúng ta cũng thấy có trường hợp rò rỉ xảy ra sau khi mới sử dụng được 50,000 hay 60,000 dặm. Nếu phát hiện trục xoay bị cong, phồng dộp, hoặc bạc đạn khua nhiều, đó là báo hiệu sự trục trặc, sớm muộn rò rỉ coolant cũng xảy ra. Nếu có thể được, nên thay water pump ngay khi phát hiện những dấu hiệu này.

Vấn đề cánh guồng (impeller)
Trục trặc tại Water Pump có thể do hệ thống cánh guồng (impeller) bị mòn, gẫy, lỏng. Trong trường hợp này, coolant không bị rò rỉ ra bên ngoài, nhưng water pump không “quạt” đủ lượng nước vào máy, và vì thế tình trạng Overheat cũng có thể xảy ra.

Bảo trì máy bơm

Một khi Overheat xuất hiện, chúng ta phải đặt ra nhiều câu hỏi: Do coolant thoái hóa? Do đường ống (hose) rò rỉ? Do điều nhiệt kế bị kẹt? Hoặc, do máy bơm bị hư?..... Máy bơm bị hư quả là một chuyện phiền phức, bởi vì như đã nói trên, máy bơm không phải là một vật dụng đắt tiền, nhưng gỡ được nó ra để thay cái mới vào thật là công phu và tốn kém. Thế nên, chúng ta cần tạo điều kiện để water pump có thể làm việc lâu dài cho đến ngày mình mua xe mới.

Tiến trình hao mòn do ma sát là việc chúng ta không thể can thiệp được. Nhưng bảo trì để giữ các khớp nối (seal) không bị rỉ mục là việc chúng ta có thể tác động. Các chuyên gia bảo trì nhận thấy rằng, phẩm chất coolant là yếu tố tác động lớn đến những khớp nối. Coolant dùng quá lâu mà không thay sẽ biến đổi phẩm chất, mang nặng tính “acid” dễ ăn mòn sản phẩm mà nó tiếp cận. Vì thế, chúng ta phải nhớ kiểm tra coolant đều đặn.

Mỗi năm một lần, cần phải thử lại độ acid bằng giấy thử pH. Số đo này phải là 7 hoặc trên 7. Nếu số đo pH dưới 7, điều đó có nghĩa là coolant đang thoái hóa và dần dần mang nặng tính acid, số đo càng thấp, tính trạng suy thoái càng nhiều. Vì thế, để gìn giữ water pump, chúng ta chỉ có thể làm một việc là kiểm tra, bảo trì, và năng thay coolant. Việc này thì rõ ràng nằm trong tầm tay.
Haosmith@yahoo.com