Bà Nikki Haley từ chức Đại Sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc. Tại sao?

Thêm một người rời chính phủ Trump
Tổng Thống Donald Trump đang nghe một câu hỏi của báo giới trong cuộc họp báo với bà Nikki Haley, Đại Sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc ngày thứ Ba. Bà đã xin từ chức và sẽ làm việc cho đến cuối năm nay. Nữ đại sứ này là một trong những người trung thành với ông Trump nhất trong hai năm qua. (Olivier Douliery/Getty Images)

HOA THỊNH ĐỐN - Tổng Thống Donald Trump đã chấp nhận đơn xin từ chức của bà Nikki Haley, Đại Sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc. Trong một chính phủ mà sự thay đổi vẫn luôn xảy ra, hết biến cố này đến biến cố khác, thì sự ra đi của bà Nikki Haley vào lúc này vẫn khiến nhiều người ngạc nhiên. Cả bà lẫn ông Trump đều không nói rõ tại sao bà muốn rời chính phủ của ông.

Bà Nikki Haley là một trong hai viên chức được xem là thường có bất đồng ý kiến với Tổng Thống Donald Trump, có lúc nói công khai, nhưng vẫn giữ thể diện cho chính phủ và tránh gây tai tiếng hoặc đối đầu khiến cho ông Trump phải nổi nóng. Người kia là Bộ Trưởng Quốc Phòng James Mattis.

Sau khi bị gây bất ngờ bởi tin bà Haley rời chính phủ Trump, các quan sát viên bắt đầu truy tìm nguyên nhân khiến bà phải rời một chức vụ mà ông Trump nói là rất hài lòng về sự làm việc của bà. Khác với các viên chức khác, bà Nikki Haley rời chính quyền theo ý của bà, theo điều kiện bà chọn, và được ông Trump tổ chức họp báo để tiễn đưa. Những viên chức khác đã ra đi với những lời lẽ không tốt giữa họ với ông Trump.
Khi được ông Trump bổ nhiệm vào chức vụ này tại Liên Hiệp Quốc, bà Haley đang làm thống đốc tiểu bang South Carolina. Nhằm tránh cho thấy mình bị bất ngờ bởi tin bà Nikki Haley từ chức, ông Trump thuyết phục bà xuất hiện chung với ông trong một cuộc họp báo tại Tòa Bạch Ốc. Trong dịp này, tổng thống bào chữa rằng ông đã biết ý định của bà Haley từ sáu tháng trước, khi bà Haley nói với ông rằng bà cần có thời gian để nghỉ ngơi.

Nói chuyện với các phóng viên tại Văn Phòng Bầu dục, ông khen ngợi bà đã làm một công việc tuyệt vời, và nói rằng ông hy vọng bà có thể quay trở lại với chính phủ trong một chức vụ vị khác.
Ông Trump cho biết bà Haley sẽ rời chức vụ vào cuối năm nay.

Ông mô tả bà Haley là một người “rất đặc biệt” vì “hiểu vai trò của mình,” và họ đã “giải quyết được nhiều vấn đề.”
Bà Haley cho biết bà không những kế hoạch tức khắc. Bà phủ nhận chuyện bà ra tranh cử tổng thống vào năm 2020, và nói rằng bà sẽ vận động cho ông Trump.

Ông Trump nói rằng có một số người muốn đảm nhận chức vụ đại sứ tại Liên Hiệp Quốc, và ông sẽ đề cử người kế nhiệm bà trong vòng hai, ba tuần sắp tới.

Trong tháng qua, bà Haley từng viết một bài trong mục ý kiến-bình luận trên báo Washington Post, thảo luận về những điều bà bất đồng ý kiến về chính sách, nhưng cũng nói về niềm hãnh diện của bà khi làm việc cho ông Trump.

Bài báo đó được viết để phản bác một bài tiểu luận nặc danh, đăng trên báo The New York Times bởi một viên chức cao cấp trong quyền chính phủ, nói rằng có một nỗ lực “kháng cự” bí mật trong chính phủ ông Trump, và đã có những cuộc thảo luận nội bộ về việc tìm cách loại bỏ ông khỏi chức vụ.
Bà Haley viết, “Tôi hãnh diện phục vụ trong chính phủ này, và tôi nhiệt tình ủng hộ hầu hết các quyết định và đường hướng của chính phủ. Tuy nhiên, không phải lúc nào tôi cũng đồng ý với tổng thống.”
Bà Nikki Haley là người Mỹ gốc Ấn Độ. Khi làm thống đốc, bà nổi tiếng là người hòa giải chủng tộc, từng tìm cách hạ lá cờ của Liên Minh Miền Nam xuống ở Dinh Tiểu Bang, và dẫn dắt South Carolina vượt qua một giai đoạn đen tối liên quan đến một vụ thảm sát tại một nhà thờ của người da đen.

Giả thuyết về lý do từ chức

Ngoài bà Nikki Haley thì hầu như không ai biết được câu trả lời cho thắc mắc tại sao bà bỏ chính phủ Trump, khi mà bà là một trong vài viên chức hiếm hoi được ông quý trọng. Không những thế, bà được kính nể bởi cộng đồng thế giới cũng như trong đảng Cộng Hòa. Vậy thì tại sao lại bất ngờ thông báo từ chức, khiến cho ông Trump phải tổ chức họp báo để hóa giải những nghi vấn không tốt? Dưới đây là ba giả thuyết được đài CNN nêu ra.
1. Bà Haley bị đẩy ra ngoài bởi những người có quan điểm rất bảo thủ trong chính sách ngoại giao, như Ngoại Trưởng Mike Pompeo và Cố Vấn An Ninh Quốc Gia John Bolton. Tại Liên Hiệp Quốc cũng như trong nội bộ chính phủ Trump và trong đảng Cộng Hòa, bà Haley luôn đề cao chính sách trung lập đối với các quốc gia. Trong năm đầu tiên, bà là ngôi sao trong chính sách đối ngoại.

Thế nhưng qua năm thứ hai, với sự xuất hiện của Bolton và Pompeo, hai người này tạo ảnh hưởng nhiều hơn đối với Trump, và như thế bà Haley nhận ra là bà không thể tiếp tục vai trò phát ngôn viên cho Trump tại Liên Hiệp Quốc khi mà chính bà cũng không đồng ý với chính sách của nhóm bảo thủ.

2. Lý do tài chánh. Trước khi được mời vào chính phủ Trump, bà Haley từng là dân biểu tiểu bang trong sáu năm trước khi đắc cử thống đốc. Lương của những chức vụ đó không cao. Vào năm 2015, trước khi gia nhập chính phủ Trump, vợ chồng bà khai lợi tức chung chỉ có $170,000. Mức lợi tức này thấp so với $270,000 mà vợ chồng bà từng có vào năm 2013.

Theo tiết lộ của bà, năm nay gia đình đang có mấy món nợ, như nợ thẻ tín dụng từ $25,000 đến $65,000, nợ tiền mua nhà lên tới trên $1 triệu. Vợ chồng bà đang có một con học đại học, và một người con khác sắp vào đại học. Với quá trình làm việc cho chính phủ như hiện nay, bà có thể nhận những công việc trong lãnh vực tư nhân mà tiền lương có thể lên tới trên $1 triệu chứ không ít.

3. Lý do thứ bà là bà có thể chuẩn bị để tranh cử tổng thống vào năm 2024. Tại cuộc họp báo chung với ông Trump, bà Haley khẳng định bà không tranh cử tổng thống, và không những thế bà sẽ còn vận động cho ông vào năm 2020. Lẽ đương nhiên trong năm đó không một ai trong đảng Cộng Hòa dám ra tranh cử chống ông Trump. Vậy thì đến năm 2024 bà Nikki Haley có thể ra tranh cử tổng thống, mặc dù đối thủ của bà lúc đó có thể là ông Mike Pence, người đang giữ chức phó tổng thống. Đến lúc đó thì Cộng Hòa có thể muốn có một người mới không dính líu quá nhiều với Trump, và bà Haley có thể sẽ là ứng cử viên tốt nhất cho đảng.