Lễ lộc và phong tục của người Pháp ngày đầu năm mới

Cổng có hai nơi vào ra khác nhau nên vị thần có hai gương mặt. Gương mặt đầu tiên nhìn về phía trước, gương mặt thứ nhì nhìn về phía sau. Thật là chính xác, vào ngày lễ tiệc tùng hôm 31 tháng 12 người Pháp ăn nhậu vui vẻ nhưng nhìn về phía trước là Tương Lai tươi sáng và nhìn về phía sau là Quá Khứ để giữ lại các bài học trường đời. Vào ngày đầu năm, các cánh cửa đền đài thiêng liêng đều rộng mở đón tiếp người đến cầu nguyện và trao nhau quà tặng. Thần Janus lắng nghe từng lời cầu xin của dân chúng, những lời nói thốt ra từ miệng họ đều có sức nặng tâm linh.

Tháng Giêng còn được tính vào ngày lễ Nô En, hay ngày thứ Bẩy thánh đạo vào thế kỷ thứ 11. Mãi cho đến thế kỷ thứ 16 (năm 1564), vua Charles IX ra lệnh ấn định ngày đầu năm mới sẽ là ngày 1 tháng Giêng kể từ đây về sau theo đạo luật số 39. Chúng ta hãy trở lại thời hiện tại.

Vào ngày 1 tây, ngày đầu năm mới và sau đó trở đi (ngày 2,3,4,5 tháng Giêng - tựu trường sau 2 tuần lễ nghỉ, vào ngày 4 năm 2016); phong tục của người Pháp và người Việt chúng ta cũng y theo mà làm khi gặp gỡ hàng xóm láng giềng, bạn bè, thân nhân, đồng nghiệp nơi sở làm, kể cả lúc đi bác sĩ gặp họ là chúc tụng trước bằng lời nói ngắn gọn vang lên “Mừng năm mới tốt đẹp, Bonne année” kèm theo “Sức khỏe tốt lành, Bonne santé”. Người kia cũng sẽ lập lại cùng lời chúc thân ái và đôi khi kèm theo những cái bắt tay xã giao giữa nam giới hay những nụ hôn nhẹ trên đôi má dành cho phụ nữ và nhất là cho trẻ con dễ thương. Theo tôi nhận thấy với ý kiến riêng vì phong tục này khác hẳn người Việt Nam ta, là nó giúp khơi mào một không khí tốt đẹp và cảm thông cho đôi bên. Khi nào phát ra đúng lúc đúng thời thì càng vui vẻ hơn với những nụ cười rạng rỡ như hoa nở ban cho bởi những người trẻ tuổi đầy sinh lực. Họ tổ chức những bữa tiệc làm ở nhà, trao quà cho nhau thường khi là tiền bạc hay những món đồ nho nhỏ như một bình thủy tinh trong veo hình dáng lạ lùng đẹp mắt hay pha lê trau chuốt nhiều cạnh nhấp nháy ánh đèn phản chiếu dùng để cắm hoa. Trong suốt tháng Giêng, người ta gửi đến những tấm thiệp chúc mừng năm mới vì không có dịp gặp nhau tại chỗ trong các buổi lễ. Tôi chỉ còn chờ lúc này là phải dông xe tới Bưu điện để gửi thư tay cho một ông bạn Hoa Kỳ duy nhất còn hay dùng lá thư in sẵn kể lể cuộc đời từ đầu năm đến cuối năm kèm theo tấm thiệp thật đẹp. Ông đã đi du lịch tới xứ nào, có gì hay ho đặc sắc, vợ con và cháu nay đã ra sao, nghề nghiệp tiến triển thế nào... đọc rất hào hứng kiểu như ông đang post một bản báo cáo khoa học. Cũng không nói quá vì ông vốn là cựu giáo chức đại học đã về hưu khá lâu rồi! Phong tục này tôi không rõ là dường như chỉ có hay còn tồn tại ở Mỹ, chứ còn bên Tây người ta không ai làm như thế cả. Họ chỉ viết vài dòng thăm hỏi chúc tụng xã giao mà thôi. Đáng tiếc là Internet và điện thoại đã sắp làm mai một những tấm thiệp rất thẩm mỹ xuất hiện từ năm 1843 do Mr. Henry Cole, người Anh quốc, sáng tạo.

Một điều đặc biệt cần ghi rõ nơi đây là qua năm 2016 hiện giờ và ngày 1 tháng Giêng sẽ là ngày thứ Sáu trong tuần thì bên Tây này chợ búa hay siêu thị đều đóng cửa kín mít nghỉ ngơi. Chỉ có một số thật ít ỏi những hàng quán bán bánh mì, viện bảo tàng hay rạp xi nê ma... là chịu khó mở cửa vì khách hàng cũng hiếm hoi đi thấy rõ. Một trong những tiệm buôn lớn mở cửa quanh năm suốt tháng 7 ngày trên 7 (nhưng không là 24/24 như các cây xăng tự động của các đại siêu thị) là Le Caroussel du Louvre (tên của thương xá bao gồm nhiều tiệm hàng hóa khác nhau). Các chủ tiệm phục vụ khách đến viếng viện bảo tàng Louvre và trụ sở chiếm chỗ luôn trong khu vực này. Dãy tiệm trứ danh thương xá Galeries Lafayette thì đóng cửa. Vì vậy, kinh đô ánh sáng Ba-Lê sẽ không phải là thành phố chết hoàn toàn vào ngày đầu tiên tháng Giêng năm 2016; du khách phải thăm hỏi trước để khỏi phải di chuyển cực nhọc trên xe điện ngầm métro tới nơi tiu nghỉu ra về thì uổng công. Còn dân chúng phố phường hoa lệ thì rộn ràng mua sắm đen nghẹt nơi các siêu thị để mua thức ăn cho hai ngày 31 tháng 12 năm 2015 và 1 tháng Giêng năm 2016 để chuẩn bị buổi lễ vui vẻ ăn mừng Tất Niên qua năm sau và ngày kế tiếp chợ đóng cửa.

Năm nay, cuối năm rồi đã qua mùa đông nhưng nhiệt độ quá “ấm áp” (khoảng 10 độ C thay vì từ zê-rô đến 5độ C) khiến chúng ta thấy rõ hậu quả của hiệu ứng nhà kính trên thế giới! Người Pháp xúm nhau la làng “Le printemps en hiver”, mùa xuân xuất hiện trong mùa đông. Thật là chuyện ngược đời. Đêm Nô En không có một chút tuyết, các tỉnh gần núi trang bị đầy đủ trạm đi trượt tuyết bị ế khách ngất ngư. Ba mươi năm trước chúng tôi còng lưng hốt tuyết rơi thành đống trước nhà và trẻ con chạy tung tăng lên đồi cao trượt xe gỗ tí hon xuống rất ồn ào vui vẻ: hiện giờ dần dần mỗi năm một ấm lên hơn một chút và năm nay 2015 thì mùa xuân đã chiếm chỗ của mùa đông vào thời điểm này! Phong cảnh thay đổi đến nỗi nếu không có đèn đuốc lấp lánh mừng Giáng Sinh và Năm Mới với hàng cây trụi lá trơ cành thì tôi cũng tưởng là đang vào đầu xuân. Những bông hoa đào đã sớm nở khoe sắc hồng nhạt tế nhị thật dịu dàng. Người và sinh vật đỡ bị lạnh nhưng điều gì xảy ra bên trong: thiên nhiên đang bị tấn công mạnh gây ra xáo trộn nặng nề và quả đất phản ứng thế nào; chúng ta đã biết lũ lụt, hạn hán sẽ ập tới...

Dù sao đi nữa, phong tục tốt đẹp muốn cho chúng ta sẽ thực hiện nhiều điều cải thiện sức khỏe như bỏ hút thuốc lá, bỏ rượu, tập thể thao nhiều hơn, sửa chữa nhà cửa v.và Nhiều nơi gần biển, ngày đầu năm các ông Tây bà Đầm mặc đồ tắm nhẩy xuống đắm chìm trong nước lạnh lấy hên như một cách gột rửa, tẩy uế hết dấu vết năm cũ. Pháp-Việt đề huề, chúng tôi cũng hòa mình với người bản xứ và nhìn vào Tương Lai trong sự lạc quan cần thiết của đại đa số nhân loại là tiến tới Hòa Bình, Thịnh Vượng chung cho toàn thế giới.

Nguyễn Thị Ngọc Diễm