$1 tỉ, để mua 80,000 máy thở

Bài NGUYỄN ĐẠT THỊNH

Bạch Cung đang ngần ngại trước cái giá $1 tỉ để đặt mua 80,000 cái ventilators (máy thở) do hai công ty General Motors và Ventec Life Systems sản xuất. Những cái máy đó vô cùng cần thiết để cứu sống nhiều sinh mạng nạn nhân của cuộc đại dịch COVID-19.

Hôm thứ Tư 25/3/2020 vừa rồi, chính phủ dự định công bố việc đặt mua món hàng quan trọng này, nhưng đình lại trước số tiền khá lớn, và trước giá thầu hơi đắt, khiến cơ quan FEMA (Federal Emergency Management Agency) cho là họ cần thêm thời gian để nghiên cứu thị trường xem cái giá đó có quá đáng không.

Ventilators (máy thở) đang được nhân viên y tế xem xét tại một bệnh viện. (Arun Sankar/ AFP via Getty Images)

Hiện nay hệ thống bệnh viện Mỹ có khoảng 200,000 cái máy thở, con số này khá nhiều và đủ đáp ứng nhu cầu thông thường, nhưng Mỹ đang giữ địa vị số 1, đứng đầu thế giới về con số bệnh nhân COVID-19, nên tổ chức American Hospital Association ước lượng là trong giả thuyết tệ hại, số bệnh nhân Mỹ nạn nhân của của cuộc đại dịch này có thể lên đến 900,000 người. Cơ quan CDC (Disease Control and Prevention) nhận định là con số 900,000 bệnh nhân cần máy thở trong cùng một lúc có thể không phải là một ước tính quá đáng.

Cái giá do hai công ty General Motors và Ventec Life Systems đề nghị dĩ nhiên là đắt hơn giá những máy thở đang bán trên thị trường, vì chỉ riêng việc họ cần đổi một xưởng ráp xe hơi thành xưởng ráp máy thở cũng đã là thứ phí tổn không cần thiết, vì Mỹ hiện có nhiều xưởng sản xuất máy thở bán trên thị trường.

Viên chức chính phủ nói họ đang so giá giữa hàng chục đề nghị.

Nhân vật quan trọng trong việc đặt mua máy thở là ông cố vấn Jared Kushner, con rể tổng thống; Kushner nói ông chưa kịp hoàn tất lệnh đặt hàng của Phó Tổng Thống Mike Pence -mua thêm vài triệu bộ thử (Coronavirus test kits), đã phải quay sang thỏa mãn nhu cầu ventilators.

Đại Tá Patrick Work, một thành viên của FEMA cũng đồng ý là nên thận trọng về giá cả và số lượng ventilators cần mua.

Một nữ phát ngôn viên của FEMA nói đại tá Work chỉ trình bầy những đặc điểm của mỗi đề nghị khế ước, chứ không khuyến cáo nên chọn khế ước nào. Phát ngôn viên Bạch Cung thoái thác, không bình luận.

Nhân vật quan trọng trong quyết định chọn nhà thầu vẫn là Jared Kushner.

Việc hãng xe hơi General Motors muốn chuyển qua kỹ nghệ làm máy thở là do xưởng của họ tại Kokomo ngưng hoạt động, thợ ráp xe hơi phải nghỉ việc phần thì vì con vi khuẩn coronavirus, phần khác, vì thị trường ế ẩm, xe Mỹ không tranh thương được với xe ngoại quốc.

Tình trạng bế tắc đó đưa đên việc họ phối hợp với Ventec Life Systems để tình nguyện giúp chính phủ giải quyết việc bệnh viện thiếu máy thở, tuy với cái giá họ đề nghị ... hơi đắt.

Việc đặt hàng còn đang trong giai đoạn khảo giá thì hôm Chủ Nhật 22/3, Tổng Thống viết Twitter nguyên văn, "“Ford, General Motors and Tesla are being given the go ahead to make ventilators and other metal products, FAST! @fema,” he wrote. “Go for it auto execs, lets see how good you are?”

DỊCH, “3 hãng xe hơi Ford, General Motors và Tesla được lệnh khởi công sản xuất ventilators, và những sản phẩm kim khí, LÀM THẬT NHANH @fema. Viên chức các hãng xe hơi, hãy chứng tỏ tài sức của quý vị.”

Thêm một trường hợp súng nhảy cò; và đối với ông Trump thì đây không phải là lần đầu. Viên chức chính phủ ngơ ngẩn không hiểu yếu tố nào khiến Trump giao một mối hàng quan trọng đến bạc tỉ cho ba hãng xe hơi chưa bao giờ làm máy thở.

Chiều thứ Tư, 25 tháng Ba, FEMA trình bày với Bạch Cung là quyết định của Bạch Cung giao mối thầu cho hãng ráp xe hơi, có thể quá sớm, nhưng họ tế nhị, không nói là quá đắt; tuy nhiên tờ The New York Times tính ra giá mỗi chiếc máy thở lên tới $18,000, và trị giá của mối thầu lên tới $1.5 tỉ; họ còn tính ra là ngân khoản đó bằng với giá của 18 chiếc khu trục F-35s, loại chiến đấu cơ tối tân nhất hiện nay.

Trong lúc FEMA còn dọ giá để đệ trình với ông cố vấn Kushner thì tổng thống đã quyết định chọn ba hãng xe hơi lãnh thầu cung cấp máy thở.

Tình trạng đi tắt để tranh thương, giành nhau mối thầu một tỉ bạc, vận động cho mối thầu đó gia tăng từ một tỉ lên tỉ rưỡi dĩ nhiên có liên quan đến việc 3 triệu công nhân đến xếp hàng tại các sở lao động xin tiền thất nghiệp. Ba tuần trước con số này mới chỉ tròm trèm 200,000 người

Ben Herzon, giám đốc hãng thống kê và phân tách thị trường IHS Markit nhận định, "một mảng lớn của nền kinh tế Hoa Kỳ đang xụp đổ."

Chỉ trong nửa tháng trời, mà tình thế thay đổi đến mức khiếp đảm; vì sụp đổ không chỉ riêng một mảng kinh tế, mà sụp đổ cả những mảng đạo đức, mảng luật pháp, và trọn một đảng chính trị, với thái độ tuyệt đối tuân hành thượng lệnh, không chần chừ, không bàn cãi như tác phong kỷ luật của những quân nhân thi hành lệnh cấp chỉ huy của họ.