Trái cây Việt Nam và quả lạ thế giới quận 13, Paris (kỳ 1)

Bài NGỌC DIỄM

Quả sầu riêng - tên Pháp là Durian, tên Mỹ cũng viết y chang – là thứ trái cây tuyệt diệu trước tiên tôi gặp trên bờ lề đường Tolbiac quận 13. Gốc gác đến từ Việt Nam, giá xem như là 14 đồng Tây một ký lô. Tính ra đô-la thì khoảng $17 đồng tiền Mỹ, quá đắt, hơn cả một ký thịt hay một ký cá ngon. Ăn sầu riêng tươi thơm phức đến từ cố hương, quả thật là một thức xa xỉ. Bên nhà hiện nay, và bên California, giá một ký lô sầu riêng tươi là bao nhiêu? Chúng ta sẽ biết.

Đây là thứ quả ngon thượng hạng của vùng nhiệt đới như Thái Lan, Việt Nam, Phi Luật Tân, Cam Bốt, Lào, Mã Lai, Trung Hoa … Gia đình tôi khi xưa, ai cũng yêu thích được ăn sầu riêng trừ một, hai người đặc biệt lại chê và nói là nó hôi mùi cống quá! Không ngờ những người chê mùi thơm không có gì bì được của quả này lại có gu giống người Pháp hay Mỹ cũng vậy. Nói chung, dân da trắng thích ăn sầu riêng là thiểu số còn dân da vàng là đa số. Kết quả kỳ quặc, nhưng không có gì lạ vì cơ thể con người bị chi phối bởi linh địa sinh ra họ, có đủ chất diếu tố (enzyme) hay không để tiêu hóa thức ăn lạ. Giống như chúng ta là Á Châu thường khi không thích ăn loại phô mai thân mềm lên men hôi rình tên Camembert mà đa số người Tây phương lại thích. Điểm hội tụ chung là đa số người Âu-Á đều mê thích ăn phô mai con Bò Cười! Thứ này thân mềm, vị ngọt và mặn xen nhau, hương thơm dìu dịu; không có chỗ chê.


Sầu riêng chất đống trên quầy trái cây, bên cạnh trái thanh long, tại Paris. (Ngọc Diễm/ Viễn Đông)

Sầu riêng quả tươi là đắt nhất, kế đến là sản phẩm đông lạnh rẻ hơn chút xíu nhưng vẫn còn nặng ký. Những thứ phụ phẩm chứa sầu riêng như kem, bánh, cũng có nhưng đã không còn ngon như quả chính tông.

Trở lại mùi hương thơm phức của trái sầu riêng toát ra khi chín tới mà chúng ta vẫn kê mũi vào ngửi để biết. Một trong những mùi làm người ta khó chịu và nói vì nó hôi mùi cống rảnh, thì đây, đó là mùi lưu huỳnh!
Một nhóm nghiên cứu gia khoa học thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Ung Thư ở Tân Gia Ba đã thành công trong việc phân tích các ty thể di truyền cấu tạo nên mùi thơm cho đa số và mùi hôi cho thiểu số nhận thức qua mũi ngửi. Họ tìm ra từ loại sầu riêng đặc biệt tên là Musang King 46,000 di thể -genes- cấu tạo nên quả ngon.

Trong số di thể phong phú ấy, nằm khắp nơi trong những phần khác nhau của quả, chất tạo nên hương thơm duy nhất đặc biệt của trái sầu riêng là hỗn hợp lưu huỳnh bay hơi. Hợp chất có tên là Methionine Gamma Lyases, viết tắt MGLs. Dant từ Méthionine chỉ loại chất chua cần thiết-acide aminé cho cơ thể con người đi vào cấu tạo chất đạm quan trọng có chứa lưu huỳnh, công thức là C5H11NO2S. Chất này có đặc tính là không do cơ thể tự sản xuất ra mà thu vào khi ta ăn đồ bổ dưỡng bên ngoài, loại này có dạng L-methionine (quay về trái) phân biệt với dạng đối xứng của nó qua một mặt phẳng là D-methionine (quay về phải).

Kết luận sơ khởi khi ăn sầu riêng là ta tha hồ thu vào chất chua này có đặc tính biến thành chất đạm quý báu cho cơ thể dùng tới để sửa chữa hay làm mới những phần cũ hư cần thay thế. Có những quảng cáo trên mạng còn cho rằng ăn sầu riêng vào giúp gầy đi không ai kiểm chứng!

Theo ê-kíp Tân Gia Ba này, biết được tính chất các di thể cấu tạo quả sầu riêng giúp cải tạo giống hay bảo tồn nó. Có hơn 30 loại sầu riêng khác nhau, thật quá tầm trông thấy hay nếm được của chúng ta, vốn yêu thích rất mực! Được biết quả chín bị cấm đem vào nơi công cộng vì mùi lưu huỳnh độc đáo gây sốc cho thiểu số người.

Xem ra, đây là loại trái cây “nặng” khó tiêu, so với những thứ “nhẹ” dễ tiêu cho bộ tiêu hoá hơn. Bên nhà, sầu riêng Cái Mơn trong Nam là số một. Giá không đắt nếu ăn tại chỗ trong vườn nhà chủ, mua thị trường giá khoảng $2 đôla 1 kg, chưa tới 2 đồng Tây mà sang thủ đô Paris bán 14 đồng gấp 7 lần!
Còn sầu riêng tươi bán ở siêu thị Tàu thuộc vùng Los Angeles, giá từ $7 cho đến $13 đô la một pound (khoảng nửa ký). Vậy là cũng chém cổ khách hàng.

Trong siêu thị tôi vào mua đồ, có bức ảnh lý thú như sau gắn trên tường giới thiệu với khách hàng.


Hình trái cây xứ nhiệt đới được ghi chú đơn giản tên và đặc điểm chính. (Ngọc Diễm/ Viễn Đông)

Xem kỹ từng loại quả, chúng ta sẽ ngạc nhiên vì một số điều lâu quá xa rời quê hương đất tổ, có thể chúng trở thành xa lạ. Chẳng hạn trái Kumquat, ta gọi là kim quất, chỉ nên ăn vỏ của nó ngọt ngay trong khi thân mềm bên trong chua lè. Tôi đã làm theo, thấy đúng vậy. Trái này thường dùng làm mứt bán ngày Tết rất chạy.
 

Kim quất, vỏ ngọt hơn cùi mềm của quả và thơm hương tế nhị. (Ngọc Diễm/ Viễn Đông)

 

Hai chậu trồng cây kim quất bên ngoài tiệm hiếm hoi và đắt giá (Ngọc Diễm/Viễn Đông).

Có một thứ trái lạ mang tên là trái sung vùng Barbarie, thật ra là quả ăn được mọc trên cây xương rồng. Nó có đầy gai, trông thấy đã nản chí không muốn đụng tới. Muốn dùng ăn sống hay làm mứt phải thật cẩn thận tách gai bằng dụng cụ nhà bếp kẻo gai dính sâu trong miệng hay trong da tay rất khó gỡ ra.

Về trái chanh dây thơm phức mùi hương lúc bổ ra dùng thay quả chanh thường làm nước mắm ngon ăn chả giò hay gỏi cuốn, lại có trái chanh hồng tên “grenadille” thuộc họ cây leo tên “passiflora edulis” gần như là quả lựu nhưng nhỏ hơn nhiều. Trái chanh dây, tôi có dịp thấy mọc đầy bên California ở thủ đô Little Saigon.
Bên Pháp, giá bán đắt cực kỳ hơn 14 đồng một ký vì nhập cảng từ vùng nhiệt đới. Trái thanh long cũng bán đắt gần bằng, cũng có nhiều trong vườn nhà thân nhân tôi ở Cali. Đối với dân Tây, ăn trái thanh long là món xa xỉ trong khi trái vải – litchis, nhập từ Madagascar vào giá rẻ hơn.

 

Chuối thường, chôm chôm, lựu bọc kỹ trong lớp nhựa và trái vải tự do. (Ngọc Diễm/ Viễn Đông)


Về quả chuối hồng, xuất xứ từ đảo thuộc địa của Pháp là Guadeloupe vùng Martinique và quần đảo Antilles, màu nó hung hung đỏ nhỏ hơn quả chuối thường tên là Cavendish giống chuối Việt. Chuối này được theo dõi từ khi nhập vào còn xanh cho đến lúc chín ở nhiệt độ bảo quản là 20 độ C, khoảng 68 độ F.
Chuối standard này đang có nguy cơ diệt chủng vì không hạt giống từ thiên nhiên, cây được duy trì do mầm non mọc bên gốc chỉa lên hay nhân giống trong ống nghiệm. Một loại nấm mốc nguy hiểm từng làm chuối suýt tuyệt giống khi chúng làm cây non chết sạch trong quá khứ, các kỹ sư nông nghiệp đang lo lắng tìm cách bảo vệ tới cùng chuối Cavendish quý giá mọc trên 130 quốc gia.
 

Thang ghi màu sắc của quả chuối từ sống đến chín. Chuối bên Tây tên Cavendish, từ đảo thuộc địa Martinique, gốc Việt Nam. (Ngọc Diễm/ Viễn Đông)

Quả thơm Victoria trái nhỏ hơn trái thơm thường, cuống ngọt ăn được. Tôi có mua về và thất vọng vì nó không ngọt như lời quảng cáo dù hương thơm như nhau so với quả standard và bán đắt gấp đôi.
Trái “physalis”, quả lồng đèn Nhật, gốc gác từ Pérou nhập vào Pháp ăn ngon có vị ngọt. Quả tamarillo trông giống như trái mận Tây nhưng vừa ngọt vừa chua, gốc Nam Mỹ. Còn thứ trái “noix de cola”, lại giống quả cau của ta, nhai vào làm răng nhuộm màu và kích thích nhẹ đầu óc. (nd)