Du Lịch

Năng lực phi thường của người Sherpa trên đỉnh Himalaya

Tuesday, 06/06/2017 - 07:45:40

Điều này cho thấy, người sống vùng núi đã trải qua một cuộc chọn lọc tự nhiên để thích nghi với sự thiếu oxy. Ông Murray cho biết, trải qua hàng ngàn năm, cơ thể của dân vùng núi cao đã phát triển theo hướng có thể tận dụng oxy tốt nhất.

Điểm cắm trại dưới chân núi Everest.

NEPAL - Trên những đỉnh núi cao chót vót của dãy Himalaya, nhóm người dân tộc Sherpa của Nepal nổi tiếng thế giới nhờ những kỷ lục tốc độ leo núi, khai phá những tuyến đường chưa ai từng leo, năng lực dẫn đường và những kỹ năng đáng kinh ngạc khác. Vậy đâu là nguyên nhân giúp người Sherpa có thể hoạt động tốt trong bầu không khí loãng của dãy núi cao nhất thế giới?


Theo một nghiên cứu mới, người Sherpa có thể giỏi kiểm soát và tận dụng oxy hơn người khác. “Người Sherpa hoạt động cực kỳ tốt khi ở trên cao, tốt hơn nhiều so với chúng ta”, ông Andrew Murray, nhà sinh lý học tại Đại học Cambridge (Anh) và là một trong nhóm tác giả nghiên cứu, cho biết. “Chắc chắn khả năng của họ có chỗ rất khác thường.”


Rặng núi Himalaya.

Từ ít nhất là 6,000 năm trước, dân Sherpa và những nhóm người dân tộc khác đã sinh sống ở khu vực cao nguyên của dãy Himalaya, ở độ cao gần 4,500 mét so với mực nước biển. Hiện nay, đa số con người đều không thể thích nghi với cuộc sống ở độ cao như vậy.

Người sống ở nơi thấp chuyển tới nơi cao phải đối mặt với nhiều rủi ro. Tiếp xúc với môi trường thiếu oxy từ độ cao 2,500 mét trở lên, bạn có thể xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, ăn không ngon, và khó ngủ. Những trường hợp mắc hội chứng độ cao nghiêm trọng có thể bị phù não, hoặc phù phổi. Hai bệnh này có thể gây tử vong nhanh chóng.

Điều này cho thấy, người sống vùng núi đã trải qua một cuộc chọn lọc tự nhiên để thích nghi với sự thiếu oxy. Ông Murray cho biết, trải qua hàng ngàn năm, cơ thể của dân vùng núi cao đã phát triển theo hướng có thể tận dụng oxy tốt nhất.


Người Sherpa cũng là người dẫn đường đáng tin cậy cho các đoàn leo núi.

Khi chúng ta leo núi, hormone erythropoietin (EPO) thúc đẩy quá trình sản xuất thêm hồng cầu, sau đó hồng cầu chở nhiều oxy tới cho các cơ. Nhưng các tế bào sinh ra thêm cũng làm máu đặc hơn, tạo thêm áp lực lên tim để bơm máu, và có thể gây ra hội chứng độ cao (hay còn gọi là say độ cao). Người Sherpa cũng tăng số lượng tế bào hồng cầu khi ở trên cao, nhưng không nhiều như người đến từ vùng thấp.


Một khu làng của người Sherpa.

Ông Murray và đồng nghiệp đã nghiên cứu một nhóm gồm 15 người Sherpa và 10 người sống ở vùng thấp trong một chuyến hành trình tới Khu cắm trại dưới chân núi Everest (Everest Base Camp) năm 2013. Vài tuần trước đó, họ không được phép leo núi cao. Hành trình khởi đầu bằng chuyến bay đưa họ từ London (Anh) hoặc Kathmandu (Nepal) tới Lukla, Nepal, ở độ cao gần 2,800 mét. Tất cả người tham gia đều được cung cấp thức ăn giống nhau trong vòng 10 ngày đi bộ tới Everest Base Camp, nằm ở độ cao 5,300 mét.


Một thanh niên Sherpa vác hàng lên núi. 

Trước, trong, và sau hành trình, nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu máu, mẫu mô cơ của tất cả đối tượng. Kết quả được công bố trên tạp chí Proceedings của Viện Khoa học Quốc gia Anh quốc.

Tế bào cơ của 2 nhóm nghiên cứu xuất hiện sự khác biệt thú vị. Trong mô cơ của người Sherpa, ty thể của tế bào - bộ phận sản xuất năng lượng - đã chuyển hóa nhiều oxy thành năng lượng hơn, tức họ sử dụng oxy một cách hiệu quả hơn. Người Sherpa cũng có thể tạo ra nhiều năng lượng hơn trong trường hợp không hề có oxy, trong một quá trình gọi là chuyển hóa hô hấp kỵ khí.

Một người phải hít khí oxy để trị chứng say độ cao.


Theo Tatum Simonson, người nghiên cứu gene và sinh lý học của khả năng thích ứng độ cao tại UC San Diego, những phát hiện nêu trên chứng minh thêm các khám phá từ các nghiên cứu trước đây, về sự đột biến DNA của người Sherpa. Năm 2010, Simonson và đồng nghiệp đã kiểm tra bộ gene của người Tây Tạng sống ở vùng cao, và tìm ra nhiều gene có sự đột biến rõ rệt dường như liên quan tới sự chuyển hóa oxy, và nhằm thích nghi với môi trường ít oxy.

Simonson cho biết, sự khác biệt trong gene – điều giúp người Sherpa chịu được môi trường thiếu oxy - thỉnh thoảng vẫn xuất hiện ở dân cư nói chung trên Trái Đất. Nghiên cứu này lý giải tại sao một số người có thể chịu đựng tốt hơn nếu bị giảm oxy máu, hoặc lượng oxy thấp trong mô do ở độ cao, hoặc do bệnh tim, bệnh đường hô hấp hoặc ung thư.


Một đoàn leo núi tại Himalaya.

Theo Murray, ở bệnh viện, tỷ lệ tử vong vì giảm oxy máu là khoảng 25%. Cách chữa trị hiện nay là tập trung tăng nồng độ oxy, nhưng phương cách này không mấy hiệu quả, thậm chí gây hại. Các chuyên gia cho rằng, từ đặc điểm cơ thể của người Sherpa, các bác sĩ có thể tìm ra cách chữa trị mới, nghĩa là giúp cơ thể sử dụng hiệu quả lượng oxy hạn chế mà nó thu được.

Viết bình luận đầu tiên

MỚI CẬP NHẬT