Khi cha mẹ bị trầm cảm

(Getty Images)

Bài ĐOAN TRANG

Mấy ngày gần đây, Anne không thấy mẹ dậy sớm chuẩn bị bữa sáng cho ba như mọi khi. Cuối tuần, em không thấy mẹ đứng bên giá vẽ, vẽ trang sơn dầu - điều mà mẹ rất thích làm những lúc rảnh rỗi. Bữa tối của gia đình có vẻ trầm lắng, ba mẹ ít nói và họ ở trong phòng riêng của mình nhiều hơn. Nhìn thấy mẹ ngày càng xanh xao, gầy yếu, nhiều lần Anne hỏi mẹ: “Mẹ ơi, mẹ có sao không?” Mẹ em không trả lời. Anne hỏi ba, ba em cũng cũng tìm cách lảng tránh. Thấy cả hai đều rất buồn bã, mệt mỏi, nhiều khi Anne cũng không dám làm phiền.

Những biểu hiện khác thường

Biết có chuyện chẳng lành trong gia đình, Anne đã tìm đủ cách để biết nguyên nhân, nhưng không được. Có vẻ cha mẹ em đang giấu em điều gì đó. Ba mẹ em ngày càng ít nói chuyện với em, thậm chí họ chẳng hỏi han xem em ở trường thế nào? Cuối tuần có đi hiking với bạn không? Thay vào đó, thái độ của ba mẹ rất lạ, và thường xuyên có vẻ như kiệt sức, mất hết năng lượng. Ba mẹ gầy đi thấy rõ.

Biết mẹ có người em ruột khá thân nhưng sống trên miền bắc, Anne kể cho dì những dấu hiệu khác thường của ba mẹ. Dì nghe vậy đã hết sức lo lắng, nói với em rằng, “Trời, hèn chi mấy tháng nay không thấy mẹ gọi phone cho dì. Theo như những gì con kể, dì đoán ba mẹ bị trầm cảm rồi.”

Vài ngày sau, chính dì của Anne gọi cho em, và nói ba mẹ của em bị trầm cảm thật sự. Nguyên do mà dì em tìm ra được, chính là công việc ở tiệm, và chuyện đầu tư đất đai ở Việt Nam đang gặp bất trắc, họ bị lừa và mất rất nhiều tiền. Rất may, điều này chưa ảnh hưởng đến cuộc sống hôn nhân của ba mẹ em, chỉ vì họ bất lực trước những vấn nạn mà họ đang gặp phải, và không thể nói với ai được, nên họ bị trầm cảm lúc nào không biết.

Ở tuổi 16 như Anne, thật khó để xác định vai trò của em khi cha mẹ bị trầm cảm. Dì em cũng nói như thế, và không kém lo âu vì biết Anne không thể làm gì để giúp đỡ họ. Tuy nhiên, các nhà tâm lý đã đưa ra một số phương pháp giúp những bạn trẻ đối phó với cha mẹ bị trầm cảm.

Là một đứa trẻ, nghĩa vụ của bạn không phải ở vị trí của cha mẹ. Nếu bạn có khả năng, thời gian, và năng sức, bạn có thể giúp đỡ hoặc hỗ trợ họ, tuy nhiên, điều quan trọng là bạn cần phải có ý thức về ranh giới lành mạnh và về giới hạn của bản thân.

Trước hết, hãy làm quen với những triệu chứng trầm cảm. Có thể bạn sẽ nhận thấy rằng cha mẹ bạn tách bản thân khỏi những hoạt động mà họ đã từng rất yêu thích. Họ sẽ trông có vẻ buồn bã, tuyệt vọng, hoặc hành động một cách bất lực. Có lẽ, bạn sẽ nhận thức được sự thay đổi trong trọng lượng (tăng cân hoặc giảm cân) hoặc ngủ nhiều hoặc thiếu ngủ.

Cha mẹ của bạn có thể có hành vi khác lạ, như thường hay khó chịu, hung hăng, nóng nảy hơn bình thường. Họ cũng sẽ thiếu hụt năng lượng và thường xuyên có vẻ như bị kiệt sức.

Quan sát dấu hiệu cho thấy sự gia tăng trong việc tiêu thụ rượu bia hoặc dùng thuốc. Nếu cha mẹ bạn thay đổi thói quen uống rượu bia hoặc thuốc (bao gồm các loại thuốc được kê toa và thuốc ngủ), điều này có thể liên quan đến trầm cảm. Trầm cảm không có tính lây lan và bạn sẽ không mắc phải nó.

Con rất lo cho sức khỏe của ba mẹ

Nếu nhận thấy cha hoặc mẹ mình có những biểu hiện như trên, bạn hãy tìm cách gần gũi họ, quan tâm đến họ nhiều hơn, cũng như nhắc nhở họ nhớ về tầm quan trọng của họ đối với bạn, và rằng bạn muốn trông thấy họ khỏe mạnh, hạnh phúc. Bạn có thể nói, “Con lo lắng cho ba/mẹ và cho sức khỏe của ba/mẹ lắm. Ba/mẹ có sao không?”

Bạn cũng có thể nói rằng, “Con biết rõ mọi chuyện khiến ba mẹ buồn bã như vậy. Ba mẹ hãy cố gắng để vượt qua giai đoạn khó khăn này, được không?”

Nếu cha mẹ bạn nói một điều gì đó đại loại như họ "không còn muốn có mặt trên cõi đời này," bạn phải tìm kiếm sự trợ giúp ngay lập tức.

Nhưng nếu không đến mức như vậy, bạn cũng nên khuyến khích chân thành và thúc giục cha mẹ của bạn đi gặp bác sĩ và tiến hành trị liệu. Bạn cần phải hiểu rõ rằng bạn không phải là người chịu trách nhiệm cho suy nghĩ, cảm xúc, và hành vi của họ, đặc biệt là khi nó có liên quan đến trầm cảm. Trị liệu sẽ giúp thay đổi khuôn khổ suy nghĩ tiêu cực, xác định tác nhân kích hoạt, và luyện tập phương pháp phòng ngừa để giảm thiểu triệu chứng trầm cảm trong tương lai.

Hãy nói với cha mẹ của bạn rằng “Con muốn ba/mẹ hạnh phúc và khỏe mạnh, và con nghĩ bác sĩ trị liệu sẽ giúp ích được cho ba/mẹ.”

Mặc dù trị liệu cá nhân có thể giúp một người nào đó đạt được kỹ năng cụ thể, quá trình trị liệu có sự tham gia của toàn thể gia đình sẽ khá hữu ích cho mọi người. Khi cha mẹ bị trầm cảm, gia đình bạn chắc chắn cũng sẽ gặp khó khăn. Liệu pháp gia đình sẽ giúp mọi thành viên giao tiếp với nhau và giải quyết vấn đề phát sinh.

Nếu cảm thấy như bạn đang gánh vác quá nhiều trách nhiệm trong nhà, liệu pháp này sẽ là nơi tuyệt vời để thảo luận về nó và xây dựng sự thỏa hiệp. Đó là dành nhiều thời gian hơn cho cha mẹ. Thay vì cuối tuần sang nhà bạn bè chơi, bạn hãy dành thời gian với cha mẹ. Họ rất thương yêu bạn, ngay cả khi họ không có khả năng thể hiện nó một cách rõ ràng với bạn. Hãy chứng tỏ cho cha mẹ biết rằng bạn cũng thương yêu họ bằng cách dành thời gian cho nhau. Cha mẹ bạn cũng rất muốn điều này, nhưng họ lại không có đủ năng lượng cho nó. Khi đó, bạn hãy chủ động mời cha/mẹ của bạn làm một điều gì đó cùng bạn.

Có những cách để kéo gần cha mẹ với mình hơn, như rủ họ vào bếp nấu ăn, cùng nhau đi dạo trong công viên hoặc khu bảo tồn. Thiên nhiên, ánh nắng, và không khí trong lành sẽ giúp họ thư giãn và cảm thấy tốt hơn. Đi dạo ngoại trời sẽ giảm thiểu sự trầm cảm và căng thẳng. Quan sát cây cối và động vật xung quanh và tận hưởng khoảng thời gian được hòa mình vào thiên nhiên.

Đôi khi, người bị bệnh trầm cảm cảm thấy không được yêu thương hoặc không được mong đợi, và một lời nhắc nhở sẽ làm tăng cảm xúc tích cực cho họ. Bạn có thể viết ghi chú, gửi một tấm thiệp, hoặc vẽ một bức tranh. Bất kể là bạn làm gì, bạn nên cho họ biết rõ rằng bạn yêu mến họ. Với Anne, em đã kéo mẹ trở lại phòng vẽ tranh của mẹ, thậm chí cùng vẽ với mẹ để chứng tỏ rằng Anne rất yêu mẹ.

Khai thác sức mạnh của sự động chạm cơ thể. Hãy ôm cha mẹ bạn thật chặt. Người thiếu thốn tình cảm có xu hướng trở nên cô đơn và gặp khó khăn với trầm cảm nhiều hơn. Người nhận được đầy đủ tình cảm thường sẽ hạnh phúc và khỏe mạnh hơn.

Nếu bạn là người trưởng thành, bạn nên trò chuyện với cha mẹ về việc tìm kiếm sự trợ giúp. Bạn có thể thuyết phục họ tìm đến bác sĩ gia đình để kiểm tra sức khỏe tổng thể. Nên nhớ rằng họ cần phải chấp nhận sự trợ giúp trước khi có thể cảm thấy tốt hơn. Bạn không thể ép buộc họ, vì thế rất cần những kiến thức về chứng trầm cảm, tình yêu thương, và sự kiên nhẫn để giúp cha mẹ của mình vượt qua được chứng trầm cảm, trở lại cuộc sống thường nhật, yêu bản thân và yêu cuộc sống của họ.
(Theo Helpguide.org, psychologytoday.com, wikihow.com)