Cách dùng phân tổng hợp (bài 2)

Bài VŨ HẰNG

Phân tổng hợp, hay nói đúng hơn là phân hóa học, có nhiều ích lợi như lần trước Hằng đã thưa. Nhưng xin đừng vì những hiệu quả tức thời mà đi đến chỗ lạm dụng chúng. Bởi vì lạm dụng phân hóa học sẽ đưa đến tác hại lâu dài khiến đất không thể phục hồi được và cây cũng dần dần trở thành èo uột. Ngược lại, nếu sử dụng đúng cách, phân hóa học sẽ giúp cây lớn lên xanh tốt, phát triển vững vàng, khỏe mạnh chống lại sâu rầy, bệnh tật và thời tiết khắc nghiệt.

Ngón tay xanh

Hằng có một người bạn trồng cây rất giỏi. Nhưng đáp lại những lời khen ngợi, nàng chỉ ỏn ẻn mấy tiếng “Nhờ em có ngón tay xanh!” ám chỉ rằng đó là một cái năng khiếu trời cho. Thực ra, theo Hằng biết, con nhỏ rất giỏi dùng phân tổng hợp. Có nghĩa là, không bón thêm phân thì vườn tược không thể tươi tốt được.
Nhưng cây cối mọc trong thiên nhiên thì sao? Có ai bón phân hóa học cho chúng đâu mà sao cây rừng vẫn xanh tốt, đời nọ tiếp nối đời kia, trở thành những cổ thụ đầy kỳ tích?


Rễ phân nhánh, tỏa rộng, thường là rộng hơn cả tán lá.

Có chứ, trời đất đã có sẵn một môi trường với các dưỡng chất (cũng là hóa chất) thích hợp, thuận lợi nhất cho chúng phát triển, đồng thời cho phép loài cây nào không thích hợp thì tự thoái hóa, hoặc đi tìm chỗ khác chơi.

Dầu môi trường thiên nhiên là lý tưởng, nhưng trời đất không thể dung nạp bất cứ loại cây nào trên cùng một mảnh đất: Vì cấu tạo đất ở mỗi chỗ mỗi khác và nhu cầu của mỗi loại cây mỗi khác, nên có chỗ hợp với thứ cây này, có chỗ hợp với thứ cây kia.

Cây vườn cũng cần những điều kiện thiên nhiên, như … có đủ nắng mưa đắp đổi, có lá vàng rơi rụng và rữa mục để bồi bổ cho đất. Nhưng chúng ta không thể để mặc cây vườn lớn lên với những gì chúng tự kiếm được trong thiên nhiên. Bởi vì khi gây dựng một khu vườn, chúng ta chỉ muốn có loại cây mình thích, mà cây ấy chưa hẳn đã hợp với cấu trúc đất đai có sẵn. Đồng thời, mình cũng không cho phép nó tự thoái hóa, đi tìm chỗ khác chơi như trong thiên nhiên, vậy mình phải cung ứng đủ những điều kiện thích hợp cho nó mọc lên ở chỗ mình muốn. Có nghĩa là chúng ta phải … thay trời cung cấp những chất còn thiếu để tạo ra môi trường thích hợp. Phân hóa học giúp chúng ta hoàn thành vai trò ấy. Bí quyết của ngón tay xanh là như vậy.


Giá trị các bao phân tùy thuộc tỷ lệ dưỡng chất. Chủ vườn cần hiểu rõ nhu cầu của cây trước khi quyết định dùng loại phân nào.

Qui tắc dùng phân

Cây cối có những nhu cầu rất khác biệt, tạo thành vũ trụ muôn hình muôn vẻ. Các chuyên viên trong ngành chỉ có thể nêu lên một vài qui tắc chung, với tính cách gợi ý để cho chúng ta suy nghĩ thêm. Trước hết, tác dụng của phân là để tăng cường sức khỏe toàn diện cho cây, bắt đầu từ rễ, đến lá, rồi sinh hoa, kết quả. Thông thường, nhà sản xuất phân bón có ghi sẵn những hướng dẫn sử dụng ngay ở trên bao bì. Nếu không, chúng ta có thể theo thời biểu gợi ý như sau:

Với vườn cỏ, bụi cây, cây lớn… nói chung là những thứ cây sống nhiều năm, bạn nên bón phân vào cuối thu. Vào thời điểm này, cây đã đơm hoa, kết quả... nói tóm lại là đã làm xong nhiệm vụ, và chuẩn bị bước vào giai đoạn nghỉ ngơi. Bón phân lúc này, chúng ta nhắm vào việc bồi bổ sức khỏe cho rễ. Rễ cây thâu nhận dưỡng chất từ trong đất để vận hành các chức năng sự sống, bao gồm phát triển rễ, tăng cường sức chống bệnh. Lúc này, chúng ta cần phải tránh bón những loại phân giúp cây đâm chồi, nẩy lá.


Phân hạt, phát tiết dưỡng chất từ từ (slow release), có khả năng nuôi cây trong nhiều tháng.

Không nên bón phân vào cuối hè, nhất là những bao phân có tỷ lệ Nitrogen cao, bởi vì Nitrogen là dưỡng chất làm trổ lá, thêm cành, trổ đọt non. Thời điểm này, những cơn gió thu se lạnh, tiếp nối những đợt băng giá sắp về… sẽ làm hại những cành đọt non yếu ấy.

Với các loại rau, thời điểm bón phân thuận tiện là mùa xuân. Vì đây là thời gian cây rau phát triển. Phân bón sẽ tăng cường sức khỏe, giúp cây trổ lá, sinh hoa. Tuy nhiên, trong những khu vực mà thời gian đầu xuân vẫn còn phải đón những đợt băng giá cuối đông thì chúng ta nên chờ … Cho đến khi đợt băng cuối cùng đã qua mới nên rải phân xuống.

Tránh bón phân khi hạt mới nẩy mầm, nhú lá. Bón phân sớm làm cây bùng phát nhanh, nhưng lại yếu ớt và mảnh khảnh, cũng không phải là điều nên làm. Hãy chờ đến khi cây non đã thành hình, rồi mới bón phân cho cây phát triển toàn diện.

Nên sử dụng những loại phân phát tiết chậm (slow-release) cho cây cối ngoài vườn. Đó là những bao phân hạt (granular fertilizer), có khả năng phân phát dưỡng chất dần dần, giúp cây có đủ “thực phẩm” để thảnh thơi phát triển trong cả mùa tăng trưởng. Nhưng đối với các loại cây cảnh trang trí bên trong nhà, chúng ta nên dùng phân nước, hoặc phân hạt đã pha thành nước, có thể bón lại mỗi tháng một lần.

Rắc hạt phân trên một vùng rộng bao quanh gốc, chứ đừng tập trung vào gốc. Bởi vì, rễ cây đâm nhánh khá xa, phủ trên một diện tích lớn hơn cả tàng lá.

Ngoài ra, chúng ta còn cần tìm hiểu về giá trị NPK ghi trên bao bì để khai thác cho đúng mùa. Đây là một đề tài rất lý thú, xin hẹn lại các bạn trong những bài viết sắp tới.
Vuhang231@yahoo.com