Alzheimer - căn bệnh chết người (kỳ 2 và hết)

Bài ĐOAN TRANG

Khám phá sớm và sẵn sàng cho giai đoạn bệnh nặng

Bệnh Alzheimer trở nên trầm trọng hơn theo thời gian. Các chuyên gia sử dụng thuật ngữ “giai đoạn” để mô tả mức độ biến chuyển về năng lực của người bệnh so với chức năng thông thường khi bệnh Alzheimer tiến triển.


Tuy chưa có cách điều trị bệnh Alzheimer, những liệu pháp điều trị dùng thuốc hay không dùng thuốc đều hữu ích. (Getty Images)

Điều quan trọng cần lưu ý là các giai đoạn được đưa ra chỉ là những định hướng tổng quát và các triệu chứng có thể khác biệt rất nhiều. Không phải mọi người đều có triệu chứng giống nhau hoặc tiến triển bệnh ở tốc độ như nhau.

Cơ cấu bảy giai đoạn này dựa trên một hệ thống được phát triển bởi Tiến Sĩ Y Khoa Barry Reisberg, giám đốc lâm sàng của New York University School of Medicine”s Silberstein Aging and Dementia Research Center.

Giai đoạn 1: Không có biểu hiện suy yếu (chức năng bình thường)
Người bệnh khỏe mạnh, không gặp vấn đề gì về trí nhớ và không có biểu hiện rõ ràng nào khi được chuyên gia y tế thăm khám.

Giai đoạn 2: Sự suy giảm nhận thức rất nhẹ (có thể là sự thay đổi bình thường theo tuổi tác hoặc là dấu hiệu sớm nhất của bệnh Alzheimer)
Người bệnh có thể cảm thấy trí nhớ của họ bị giảm sút, đặc biệt là họ hay quên các từ ngữ hoặc tên gọi quen thuộc, quên vị trí để chìa khóa, mắt kính hoặc các vật dụng thường ngày khác. Nhưng các vấn đề này không biểu hiện rõ khi được thăm khám hoặc không biểu hiện trước mặt bạn bè, gia đình hay đồng nghiệp.

Giai đoạn 3: Sự suy giảm nhận thức nhẹ
Bệnh Alzheimer giai đoạn đầu có thể được chẩn đoán trong một vài người, nhưng không phải tất cả, trường hợp có biểu hiện các triệu chứng này. Bạn bè, gia đình hoặc đồng nghiệp bắt đầu nhận ra sự bất thường. Vấn đề về trí nhớ hoặc sự tập trung có thể đo lường được qua xét nghiệm lâm sàng hoặc biểu hiện rõ khi được bác sĩ thăm khám cụ thể.
Những khó khăn phổ biến bao gồm: Quên từ ngữ nghiêm trọng đủ để gia đình hoặc người thân chú ý; Giảm khả năng nhớ tên khi được giới thiệu với người mới; Thiếu hiệu quả trong môi trường làm việc hoặc xã hội, nghiêm trọng đủ để gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp chú ý; Đọc một đoạn văn và ghi nhớ được ít dữ liệu; Làm mất hoặc thất lạc một vật có giá trị; Giảm khả năng lên kế hoạch hoặc tổ chức.
Giai đoạn 4: Sự suy giảm nhận thức vừa phải (giai đoạn đầu/nhẹ của bệnh Alzheimer)

Ở giai đoạn này, một cuộc thăm khám sức khỏe chu đáo sẽ phát hiện được những thiếu sót rõ ràng như sau: Giảm khả năng hiểu biết về các việc gần đây hay những sự kiện hiện nay; Giảm khả năng thực hiện các phép tính đòi hỏi tư duy – ví dụ, đếm ngược từ 100 trong 7 giây; Giảm khả năng thực hiện các công việc phức tạp, như tiếp thị, lên kế hoạch ăn tối cho khách hàng hay thanh toán hóa đơn và quản lý tài chánh; Không nhớ rõ về tiểu sử cá nhân; bệnh nhân có thể tỏ ra thờ ơ và lãnh đạm, đặc biệt trong bối cảnh đòi hỏi phải giao tiếp và tư duy.

Giai đoạn 5: Sự suy giảm nhận thức tương đối nghiêm trọng (giai đoạn giữa/vừa phải của bệnh Alzheimer)

Các khoảng trống lớn trong trí nhớ và suy giảm chức năng nhận thức bắt đầu xuất hiện. Bệnh nhân cần được giúp đỡ trong các hoạt động thường ngày. Ở giai đoạn này, bệnh nhân có thể: Khi khám sức khỏe, bệnh nhân không thể nhớ lại các chi tiết rất quan trọng như địa chỉ hiện tại, số điện thoại cá nhân, tên trường đại học hay trung học mà họ tốt nghiệp; Nhầm lẫn về nơi họ đang sinh sống hoặc về thứ, ngày trong tuần, mùa; Gặp khó khăn với các phép tính tư duy ít thử thách hơn; ví dụ như đếm ngược từ 40 trong 4 giây hoặc từ 20 trong 2 giây; Cần được giúp đỡ trong việc chọn quần áo thích hợp theo mùa hoặc sự kiện; Thường vẫn nhớ được các thông tin quan trọng về bản thân và biết tên mình cũng như tên của chồng/vợ hay con cái; Thường không cần sự giúp đỡ khi ăn hoặc sử dụng nhà vệ sinh.

Giai đoạn 6: Sự suy giảm nhận thức nghiêm trọng(giai đoạn giữa/tương đối nghiêm trọng của bệnh Alzheimer)

Các khó khăn về trí nhớ tiếp tục trở nên nghiêm trọng hơn, sự thay đổi lớn về tính cách có thể xuất hiện và bệnh nhân cần giúp đỡ nhiều hơn trong các hoạt động quen thuộc hàng ngày. Ở giai đoạn này, người bệnh có thể: Mất hoàn toàn ý thức về các hoạt động và sự kiện gần đây cũng như về môi trường xung quanh của họ; Không nhớ hết được tiểu sử bản thân, mặc dù nhìn chung họ vẫn nhớ tên mình; Thỉnh thoảng quên tên vợ/chồng hoặc người chăm sóc chính, nhưng nhìn chung, họ có thể phân biệt được người lạ và người quen; Cần giúp đỡ để mặc đồ đúng cách; khi không được giám sát, họ có thể mắc các lỗi như mặc chồng đồ ngủ bên ngoài quần áo ban ngày hoặc mang giày sai chân; Rối loạn chu kỳ thức/ngủ bình thường; Cần giúp đỡ khi đi vệ sinh (xả nước toilet, lau chùi và sử dụng giấy vệ sinh đúng cách); Ngày càng gia tăng tình trạng tiêu tiểu không tự chủ; Tính cách thay đổi đáng kể và xuất hiện các triệu chứng về hành vi, bao gồm đa nghi và ảo tưởng (ví dụ, tin rằng người chăm sóc là kẻ lừa đảo); ảo giác (nhìn thấy hoặc nghe thấy những điều không có thật); hoặc các hành động lặp đi lặp lại mang tính thôi thúc như vò đầu bứt tai hay xé vụn giấy; Có khuynh hướng đi lang thang và bị lạc.

Giai đoạn 7: Sự suy giảm nhận thức rất nghiêm trọng (giai đoạn cuối/nghiêm trọng của bệnh Alzheimer)
Đây là giai đoạn cuối của bệnh, lúc này bệnh nhân mất khả năng phản ứng với môi trường xung quanh, không thể tham gia trò chuyện và cuối cùng là không thể kiểm soát cử động. Họ vẫn có thể nói được các từ hoặc cụm từ.Bệnh nhân ở giai đoạn này cần sự giúp đỡ trong rất nhiều hoạt động hàng ngày, bao gồm cả ăn uống và sử dụng nhà vệ sinh. Họ cũng có thể mất khả năng mỉm cười, tự ngồi xuống và ngẩng cao đầu. Các phản xạ trở nên bất thường. Cơ bắp dần dần cứng lại. Việc nuốt thức ăn ngày càng khó khăn.

Chưa có biện pháp điều trị

Hiện nay vẫn chưa có cách điều trị bệnh Alzheimer. Nhưng những liệu pháp điều trị dùng thuốc hay không dùng thuốc đều hữu ích với cả hai loại triệu chứng liên quan đến nhận thức và hành vi.
Triệu chứng liên quan đến nhận thức ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng nhận biết, ngôn ngữ, óc phán đoán và các quá trình tư duy khác. Hiệp Hội Quản Lý Thuốc và Thực Phẩm (FDA) Hoa Kỳ đã phê chuẩn lưu hành hai loại thuốc dùng để điều trị các triệu chứng liên quan đến nhận thức của bệnh Alzheimer, gồm loại thuốc giúp ngăn ngừa sự giảm hàm lượng acetylcholine - một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng cho quá trình ghi nhớ và học hỏi. Bằng cách giữ cho hàm lượng acetylcholine ở mức cao, những loại thuốc này sẽ hỗ trợ cho quá trình truyền tín hiệu giữa các tế bào thần kinh.

Triệu chứng liên quan đến hành vi: Nhiều người cho rằng sự thay đổi trong hành vi của người bệnh là điều khó khăn và đáng lo lắng nhất. Sự thay đổi này bao gồm bối rối, lo âu, gây hấn và xáo trộn giấc ngủ. Nguyên nhân cơ bản nhất gây nên các triệu chứng về mặt tâm thần và hành vi này là do các tế bào não bị tổn thương không ngừng.

Mẹo để đối phó với bệnh

Trong phần 1, Robyn Yale cho rằng bệnh nhân Alzheimer giai đoạn đầu vẫn có được cuộc sống phong phú, sống động, vì họ vẫn khỏe mạnh, hoạt động tốt. Chính vì thế, cô đã đưa ra lời khuyên cho những gia đình có người mắc bệnh này.

Dưới đây là các bước quan trọng nhất mà các chuyên gia khuyên dùng để đối phó với bệnh nhân ở giai đoạn sớm.

Tham gia nhóm - trực tiếp hoặc trực tuyến - để được giáo dục và hỗ trợ. Với cách này, bạn có thể giúp người thân yêu của bạn có được các vấn đề pháp lý và tài chính bao gồm giúp họ có được một ý chí sống và cấp cho bạn giấy uỷ quyền chăm sóc sức khoẻ cũng như quản lý về tài chính.
Nói chuyện với người thân của mình khi mà họ còn có thể thảo luận được về tương lai. Sắp xếp các giấy tờ quan trọng như giấy khai sinh, hợp đồng bảo hiểm, tài khoản hưu trí, an sinh xã hội và giữ tất cả ở một nơi.

Nếu bệnh nhân vẫn lái xe được, bạn cũng nên quan tâm. Đừng để bệnh nhân lái xe một mình, hoặc lái xe vào ban đêm. Nếu người bệnh sống một mình, bạn cần phải để ý nhiều hơn nữa, nhất là những món ăn hàng ngày .

Điều cần thiết là trong lúc bệnh nhân còn tình táo, hãy làm các thủ tục ủy quyền ngay cả khi bạn không sử dụng nó vào thời điểm này, vì một khi bệnh tiến triển, nó sẽ gây khó khăn cho bạn.

Yale nói: "Có nhiều thứ rất tích cực, bởi vì những người ở giai đoạn đầu vẫn còn rất nhiều khả năng, và bản năng sống còn. Họ chưa phải là người ngồi chờ chết hoặc sẽ được đưa vào một nhà dưỡng lão “. Vì vậy, hãy giúp họ làm những gì họ có thể làm được, để giúp cuộc sống của họ có ý nghĩa.
(Theo Healthday.com, Hiệp Hội Bệnh Alzhelmer Hoa Kỳ)