Alzheimer, căn bệnh chết người (kỳ 1)

 Nguyên nhân bí ẩn

Bài ĐOAN TRANG

Hiện nay có hơn 5 triệu người Mỹ đang chung sống với bệnh Alzheimer. Số lượng người Mỹ mắc bệnh này và các chứng suy giảm trí nhớ khác sẽ tăng lên mỗi năm khi tỉ lệ dân số Mỹ ở độ tuổi trên 65 tiếp tục gia tăng.


Thời điểm bắt đầu triệu chứng Alzheimer cho đến khi chết là khoảng từ ba đến 20 năm. (Getty Images)

Một trong những người nổi tiếng bị bệnh này là cựu Tổng Thống Ronald Reagan. Trong nhiều năm sau khi rời Tòa Bạch Ốc năm 1989, ông đã không xuất hiện trước công chúng, được vợ chăm sóc ở nhà tại Nam California cho đến ngày qua đời năm 2004.

Cô Robyn Yale, một nhân viên y tế xã hội có giấy phép hành nghề trong vùng Vịnh San Francisco, nói rằng những người mắc bệnh Alzheimer giai đoạn đầu vẫn có được cuộc sống phong phú, sống động, vì họ vẫn khỏe mạnh, hoạt động tốt. Nhưng dần dần bệnh sẽ hủy hoại cuộc sống. Bệnh nhân sẽ gặp khó khăn hơn, khi không còn nhớ nổi ngày tháng năm sinh, hoặc quê quán mình ở đâu.

Người bị Alzheimer có thể tử vong

Bệnh Alzheimer là một bệnh lý về não tác động đến trí nhớ, suy nghĩ và hành vi. Đây không phải là bệnh lão khoa thông thường hoặc bệnh thần kinh, mà là dạng phổ biến nhất của hội chứng suy giảm trí nhớ.
Hội chứng suy giảm trí nhớ là thuật ngữ tổng quát về việc mất trí nhớ và các khả năng tư duy đủ nghiêm trọng để gây trở ngại cho cuộc sống thường ngày. Bệnh Alzheimers chiếm khoảng 60% đến 80% trường hợp suy giảm trí nhớ.

Với bệnh Alzheimer, không chỉ người bệnh mà cả người chăm sóc người bệnh cũng bị ảnh hưởng. Chăm sóc người bệnh Alzheimer thường rất khó khăn, và nhiều gia đình hoặc bạn bè giúp trông nom người bệnh đã phải trải qua những cảm xúc vô cùng căng thẳng và dẫn đến trầm cảm.

Bệnh Alzheimer trầm trọng hơn theo thời gian và cuối cùng gây tử vong. Mặc dù các triệu chứng có thể rất khác nhau, nhưng vấn đề đầu tiên mà nhiều người nhận thấy là tính hay quên đủ nghiêm trọng để ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của người bệnh khi họ ở nhà, tại nơi làm việc hay lúc tận hưởng sở thích riêng.

Những triệu chứng khác bao gồm lú lẫn, đi lạc ở những nơi quen thuộc, để đồ đạc không đúng chỗ và gặp khó khăn khi nói và viết.

Theo Hiệp Hội Bệnh Alzheimer Hoa Kỳ, thời điểm bắt đầu triệu chứng cho đến khi chết khoảng từ ba đến 20 năm. Tuy nhiên, hầu hết các chương trình dành cho người mắc bệnh, người chăm sóc và gia đình của họ tập trung vào giai đoạn sau, khi nhận thức và thể chất của bệnh nhân đã bị suy giảm, và bệnh nhân không thể thảo luận về bệnh trạng của họ.

Chính vì vậy, trong suốt hơn 10 năm qua, cô Yale đã tìm mọi cách để thúc đẩy các nhóm hỗ trợ giai đoạn đầu và giáo dục trên toàn quốc cho người mắc bệnh Alzheimer, chủ yếu thông qua Hiệp Hội Bệnh Alzheimer.

"Chúng tôi đang bác bỏ những khuôn mẫu," cô nói. "Trong nhiều năm, các thành viên trong gia đình có bệnh nhân mới mắc bệnh ở giai đoạn đầu đã phải đi đến các nhóm hỗ trợ, nơi họ sẽ nghe về tất cả các vấn đề mà họ sẽ gặp phải như đi lang thang, không kiềm chế, không tự chăm sóc được bản thân. Trong giai đoạn đầu này, họ chỉ mới bắt đầu học cách đối mặt với bệnh tật và làm thế nào để điều chỉnh mối quan hệ gia đình."

Nguyên nhân bí ẩn

Mặc dù các nhà khoa học đã biết rằng bệnh Alzheimer liên quan đến sự tổn thương không ngừng của tế bào não, thì nguyên nhân dẫn đến tình trạng này vẫn còn là điều bí ẩn. Tuy nhiên, họ đã xác định được các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng tiến triển bệnh Alzheimer.

Trước hết, yếu tố nguy cơ được biết đến nhiều nhất của bệnh Alzheimer là sự gia tăng tuổi tác. Cứ 8 người Mỹ trong độ tuổi từ 65 trở lên thì có 1 người mắc bệnh Alzheimer, và gần một nửa số người từ 85 tuổi trở lên mắc bệnh này.

Yếu tố nguy cơ khác là tiền sử mắc bệnh trong gia đình. Nghiên cứu cho thấy rằng những người có bố/mẹ hoặc anh/chị/em mắc bệnh Alzheimer, họ sẽ có nguy cơ bị bệnh cao hơn. Nguy cơ sẽ gia tăng nếu có nhiều hơn một thành viên trong gia đình mắc bệnh. Khi bệnh có khuynh hướng lan truyền trong gia đình, yếu tố di truyền học (cấu trúc gen) hoặc môi trường, hoặc cả hai, có thể đóng một vai trò nhất định.

Các nhà khoa học đã xác định được gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer nhưng không chứng minh chắc chắn rằng cá thể mang gen đó sẽ tiến triển thành bệnh. Nghiên cứu cũng khám phá ra một số gen hiếm gặp, mà cá thể mang gen đó gần như chắc chắc sẽ mắc bệnh Alzheimer. Các gen này chỉ được tìm thấy trong vài trăm gia đình đa thế hệ trên toàn thế giới và giải thích cho chưa đến 5% tổng số các trường hợp bệnh Alzheimer.

Hầu hết chuyên gia tin rằng đa số trường hợp bệnh Alzheimer xảy ra là kết quả của một quá trình tương tác phức tạp giữa gen và các yếu tố nguy cơ khác. Tuổi tác, tiền sử mắc bệnh trong gia đình và di truyền là những yếu tố nguy cơ mà chúng ta không thể thay đổi. Hiện nay, nghiên cứu bắt đầu hé lộ những manh mối về các yếu tố nguy cơ khác mà chúng ta có thể hạn chế thông qua việc lựa chọn lối sống, cách chăm sóc sức khỏe nói chung và tầm soát hiệu quả các tình trạng sức khỏe khác.

Chấn thương đầu: Dường như có một mối liên hệ chặt chẽ giữa chấn thương đầu nghiêm trọng và nguy cơ mắc bệnh Alzheimers trong tương lai, đặc biệt là khi chấn thương xảy ra nhiều lần hoặc dẫn đến bất tỉnh. Bảo vệ não của bạn bằng cách thắt dây an toàn, đội mũ bảo hiểm khi chơi thể thao, và có biện pháp chống té ngã ngay trong nhà bạn.

Mối liên hệ giữa não và tim: Các bằng chứng mới đã chỉ ra mối liên hệ giữa sức khỏe của não và của tim. Não của bạn được nuôi dưỡng bởi một trong những hệ mạch máu giàu dinh dưỡng nhất của cơ thể. Mỗi nhịp tim bơm khoảng 20% đến 25% lượng máu lên não, tại đây các tế bào não sử dụng ít nhất 20% chất dinh dưỡng và oxy mà máu mang theo. Nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer hoặc chứng suy giảm trí nhớ liên quan đến mạch máu có vẻ đang gia tăng bởi các vấn đề gây hại đến tim hoặc mạch máu. Chúng bao gồm bệnh cao huyết áp, bệnh tim, đột quỵ, tiểu đường và cholesterol cao. Hãy đi khám bác sĩ để theo dõi sức khỏe tim mạch của bạn và chữa trị ngay khi mới chớm bệnh.

Các bằng chứng khác cho thấy rằng các chiến lược nhằm hạn chế sự lão hóa nói chung có thể giúp não bộ cũng như cơ thể khỏe mạnh. Những chiến lược này thậm chí có thể cung cấp khả năng bảo vệ chống lại việc tiến triển bệnh Alzheimer hoặc các rối loạn liên quan. Để tránh bệnh, cố gắng giữ trọng lượng của bạn trong giới hạn được khuyến cáo, tránh hút thuốc lá và uống rượu bia quá độ, sinh hoạt gần gũi với cộng đồng và tích cực rèn luyện cơ thể cũng như trí óc.
(Theo Healthday.com, Hiệp Hội Bệnh Alzhelmer Hoa Kỳ)