Xung quanh Thế Vận Hội Mùa Hè tại Rio

Ngày thứ Sáu tuần này, 5 tháng Tám, Thế Vận Hội Mùa Hè tại Rio sẽ được khai mạc trọng thể tại sân vận động Macarana ở Rio De Janeiro, Brazil. Dạng Thế Vận Hội này mỗi bốn năm được Ủy Ban Quốc tế Thế Vận Hội (International Olympics Committee, tắt là IOC) đứng ra tổ chức một lần.

Các thuyền buồm đang thao dượt vào ngày 2 tháng 8. Đằng sau là tượng Chúa Jesus trên đỉnh núi cao mà hầu như hình ảnh nào về Rio De Janeiro cũng đều có. (Clive Mason/ Getty Images)

IOC là một tổ chức vô vụ lợi, không nhắm mục đích kinh doanh kiếm lời, với đại bản doanh đặt tại Lausanne bên Thụy Sĩ. Tôn chỉ của IOC là như vậy thế nhưng mỗi lần có Thế Vận Hội như thế này thì đương nhiên phải có nước được chọn làm địa điểm, có đầy đủ các nước tham gia, (kỳ này là 207 nước). Chuyện quy mô như vậy thì đương nhiên phải có những số kinh phí khổng lồ được kết hợp từ nhiều nguồn.

Đối với tất cả những thành phần tham dự, tạo nên nguồn vốn thì về mặt sổ sách kế toán trước sau gì cũng phải có chi, có thu, có lời có lỗ, cho dù tôn chỉ của IOC, như đã nêu, không nhắm mục kích kiếm lời!
Một ví dụ: Nước được chọn cho đợt Thế Vận Hội kỳ này đương nhiên phải lo tái thiết các sân vận động, các "làng thể thao" cho vận động viên tứ xứ kéo đến tạm đinh cư trong thời gian tham dự, tái thiết hạ tầng cơ sở như các tuyến đường, các hệ thống bảo vệ an ninh sân đấu, v.v.. Riêng hệ thống đường tàu điện ngầm được làm thêm để nối liền các khu vực dẫn đến các sân đấu đã phải tốn đến $ 3.1 tỷ Mỹ kim!

Một trong các nguồn thu chính hẳn nhiên là từ bán vé. Người ta dự kiến bán cho được khoảng 7.5 triệu vé. Giá vé cho một số lớn các trận đấu hoặc bộ môn thể thao, điền kinh là $12 (tính theo đồng Real của Brazil là BRL 40). Riêng cho buổi khai mạc vào ngày thứ Sáu thì giá vé cho những chỗ đắt tiền nhất lên đến $1,426. Trong số 7.5 triệu vé trù tính bán ra được thì có khoảng 3.8 triệu vé với giá từ $ 22 trở xuống. Có điều là cho đến những ngày cuối tháng bảy thì có đến 25% tổng số vé chưa có người mua!

Một thuyền buồm chuẩn bị tập dượt trong Vịnh Guanabara vào ngày 1 thắng 8 bên đám cạnh rác trên nước. (William West/ Getty Images)

Không đề cập đến những chi tiết vừa nêu thì sẽ khó hình dung xem Brazil sẽ xoay sở ra sao với cái Thế Vận Hội Mùa Hè kỳ này. Là bởi nước Brazil đang gặp khó khăn trầm trọng về mặt kinh tế.

Khó khăn cỡ nào? Khó khăn cỡ này: Lực lượng cảnh sát ở Rio trong những tháng gần đây không được trả lương trong khi người ta thống kê trong tháng Năm là có đến 300 trường hợp trộm cắp trên đường phố hàng ngày! Để phản đối việc không được trả lương, một nhóm cảnh sát đã kéo nhau ra phi trường ở Rio để biểu tình với biểu ngữ chào mừng khách đáp xuống sân bay: "Xin chào mừng quý khách đến địa ngục trần gian"!
Là bởi ngoài chuyện trộm cắp trên đường phố vừa nêu, các băng đảng còn hoành hành nghiêm trọng trên địa bàn Rio. Con số cảnh sát viên thiệt mạng trong thời gian gần đây được chính thức công bố là 49 người! Còn chuyện vi trùng Zika, chuyện "siêu vi khuẩn" trong nước biển ở vịnh Guanabara hướng mặt biển phía Đông của Rio thì lát nữa đây ta sẽ đề cập đến.

Cảnh sát biểu tình tại phi trường Rio de Janeiro với biểu ngữ “Xin chào mừng quý khách đến địa ngục trần gian.” (Vanderlei Almeida/ Getty Images)

Để bảo toàn an ninh cho số du khách được trù tính lên đến 500,000 người thì Rio đã chuẩn bị với lực lượng 68,000 nhân viên an ninh, 21,000 binh sĩ và 47,000 cảnh sát. Chính quyền địa phương tính sao đó thì tính, nhưng chắc chắn các lực lượng này phải được trả lương! Người ta dự trù số vận động viên tham dự là 10,500 người, tuy số được kiểm nhận cho đến nay là gần 10,300 người.

Do cái vụ giới vận động viên thể thao bên Nga bị tố giác trong năm 2015 là có sử dụng các chất kích thích cho nên ban đầu IOC đã cấm cửa các thể tháo gia Nga không được tham dự Rio kỳ này. Mà cái vụ xài chất kích thích đó là do chính các giới chuyên môn bên Nga người ta cũng xác nhận chứ không phải giới ở ngoài nước. Ông Tổng Thống Putin ban đầu còn coi việc đó như "chuyện thật đáng tiếc" nhưng sau đấy vẫn thở ra cái ý là Tây phương người ta "âm mưu làm giảm uy tín nước Nga"!

Sau đấy thì có giải pháp chữa cháy được đề ra là vận động viên nào của Nga không có dính dáng gì đến chất kích thích tố thì vẫn có thể tham dự giải ở Rio với tính cách "trung lập," tức không phải vận động viên chính thức của Nga. Nhưng rồi IOC không đồng ý, và đề xuất chủ trương là để cho Nga tự giải quyết lấy, tức là để cho phân nhánh IOC của Nga tự mình kiểm tra kỹ coi xem những ai không dính dáng gì đến chất kích thích tố thì cứ việc chính thức lên danh sách cho đi Rio!

Rio được chọn là địa điểm kỳ này từ các đợt bỏ phiếu của IOC vào năm 2009, và năm đó thì Chicago, Madrid và Tokyo đều không được chọn. Cả nước Brazil năm đó mừng lắm! Đấy là thời điểm mà trên thế giới người ta đặc biệt chú ý đến những nước đang trên đà vươn lên về mặt kinh tế như Trung Quốc, Nga và Brazil. Châm ngôn của kỳ Thế Vận Hội Mùa Hè này bằng tiếng Bồ Đào Nha của Brazil là "Um mundo novo" (Một thế giới mới).

Năm 2007 người ta phát hiện ra nguồn dầu mỏ ngoài khơi bờ biển Brazil cho nên sau đó thì ngoại tệ từ nguồn đó đã giúp chính phủ của Tổng Thống Luis Inacio Lula Da Silva giải quyết được khá nhiều khó khăn về mặt kinh tế quốc nội. Năm 2009 khi Rio được chọn làm nơi cho IOC tổ chức TVH mùa Hè kỳ này thì cũng là năm vàng son của Tổng Thống Da Silva, người được TT Obama tuyên xưng là "Chính khách được lòng dân nhất thế giới"!

Nhưng sau đó thì Brazil bắt đầu có vấn đề mỗi ngày một trầm trọng về mặt kinh tế, xã hội! Năm 2014 tuy nước này vẫn là nơi được FIFA chọn để tổ chức giải World Cup 2014 cũng như trước đấy, năm 2013 Đức Giáo Hoàng Francisco người gốc Argentina có qua thăm Brazil, nhưng kinh tế Brazil đã bắt đầu có những biểu hiện bất lợi. Hai món hàng xuất cảng quan trọng của Brazil là quặng sắt và đường thì lại mất giá trên thị trường thế giới. Tổng sản lượng quốc gia một nước mà mỗi năm tăng đều được chừng 3% một năm thì đã là đại phúc (con số đó với Mỹ năm 2015 là 2.4 % theo số liệu của Ngân Hàng Thế Giới World Bank). Ấy vậy mà năm 2015 tổng sản lượng quốc gia Brazil tụt xuống thành dấu âm –3.8 %!

Đề tài ở đây là chuyện Thế Vận Hội Mùa Hè 2016 bên Rio ở Brazil chứ không phải chuyện kinh tế Brazil vì vậy mà về mặt ấy ta chỉ bàn đến đấy, nhưng cái chính vẫn là không thể tách rơi cái Thế Vận Hội nơi đây khỏi hoàn cảnh kinh tế và xã hội của Rio nói riêng và Brazil nói chung vào thời điểm này!

Cờ các nước tham dự TVH mùa hè ở Rio trong ngày 2 tháng 8, quanh trung tâm thi bắn. (John Macdougall/ Getty Images)

"Chung" là cỡ nào ? Là cỡ như quốc hội bên đó người ta đang tiến hành thủ tục để vận động việc bãi nhiệm nữ Tổng Thống Rousseff!

Rio trước năm 1960 là thủ đô của Brazil. Từ năm đó thì thủ đô mới là Brazilia, sâu vào trong đất liền. Thế rồi tình hình kinh tế xã hội ở Rio từ đấy cứ mỗi ngày một kém đi cho nên trụ sở của thị trường chứng khoán và giới ngân hàng đêu kéo nhau đi Sao Paulo là thành phố lớn nhất của Brazil hiện nay!

Người ta hy vọng là mọi việc sẽ trót lọt tương đối êm thắm, chả khác gì kỳ World Cup 2014 tuy khó khăn đầy rẫy nhưng rồi cũng xong; không tai họa gì đáng kể ngoài chuyện khá rùng rợn là Brazil dạo đó thua Đức 1-7 ở vòng bán kết!

Nhưng thời đó thì chưa có chuyện con vi trùng Zika cũng như việc các nhà nghiên cứu nước biển ở Vịnh Guanabara phía Đông Bắc của bờ biển nổi tiếng thế giới ở Rio là cái Copacabana Beach họ vừa đánh tiếng hôm thứ Hai 1/8 là trong nước còn có loại 'siêu vi khuẩn" rất ác liệt! Các môn thể thao trên mặt nước sẽ diễn ra ở cái Vịnh đó và giới chuyên môn đã khuyến cáo các đội tranh giải thuyền buồm là chớ có nên nhúng đầu xuống nước.

Kênh truyền hình ESPN hôm giữa tuần rồi có dành riêng một tiếng đồng hồ để phỏng vấn tận chỗ các giới sẽ có liên quan trực tiếp đến kỳ TVH này. Khi phỏng vấn một nhân vật sẽ tham gia giải đua thuyền buồm loại nhỏ thì anh ta nói sẽ tránh không nhúng tay xuống nước cho chắc ăn! Ta cứ việc hình dung cảnh một màn thể thao như vậy mà người tham dự không nhúng tay xuống nước!

Vịnh Guanabara là nơi xưa nay người ta cho thoát những hệ thống cống rãnh của thành phố Rio! Những đoạn video về mặt nước ở đấy cho thấy rác rưởi lềnh bềnh. Vỏ xe hơi, rác rười, lon nhôm, cho đến các ghế bành to tướng đều "bềnh bồng mặt nước chân mây, đêm đêm sương tuyết, ngày ngày nắng mưa" như câu thơ xưa bên ta nói về những cánh bèo! Từ mấy tuần nay người ta vẫn cho tàu ra vùng biển này để vớt rác trên mặt nước và giới chức hữu trách đã hứa sẽ làm sạch nước trước khi Thế Vận Hội khai mạc. Có điều là hệ thống cống rãnh của một thành phố với trên 6 triệu dân đổ ra đó thì ai nấy đều có quyền hình dung xem nhắm những lời hứa kia khả thi được đến mức nào!

Chuyện tác hại của bọn "siêu vi khuẩn" trong Vịnh Guanabara thì sẽ chờ thời gian trả lời xem có nạn nhân nào hay không. Còn hai tai họa, một lớn một nhỏ đã được kiểm chứng, thì một là vụ con báo đen người ta cho tham dự vụ rước "đuốc thiêng" thì thế nào mà sau đó lại xổng chuống khiến người ta đuổi theo, gọi dừng lại nó vẫn chạy cho nên đành phải bắn nó chết tươi! Tai họa thứ hai, lớn hơn, là tuyến đường xây cao để đua xe đạp đoạn ven biển thì đã sập xuống biển, hai người chết!

Tóm lại thì nếu như ta có hẹn nhau đi Rio kỳ này để xem cho tận mắt các màn tranh giải thì cũng cần xem lại các điều khoản chi tiết trong hồ sơ bảo hiểm sức khỏe cá nhân. Rồi có thích tắm biển chăng nữa vì Copacabana Beach nổi tiếng với các "ngư nữ" đi hai chân, mình rám nắng, mặc Bikini rất "tượng trưng," thì có lẽ nên nín lại mà chờ về Cali tắm biển cho chắc ăn chứ còn Vịnh Guanabera đâu có xa bãi tắm Copacabana Beach? Nước biển vùng đó thì nó thông nhau chứ rác rến và bọn vi trùng Zika cùng bọn "siêu vi khuẩn" kia đâu có bảo nhau là "Mình nên quanh quẩn ở Vịnh này thôi đấy nhá"!
Tuy ngẫm cho cùng thì cũng chả việc gì phải lo lắng băn khoăn cho lắm nếu như muốn đi Rio. (Hãng máy bay TAM bên Brazil họ có giảm giá vé nội địa và quốc tế (từ bên Anh) cho những ai đi dự cái Thế Vận Hội này)! Bởi đã bàn đến cái lợi chen lẫn giữa những bất lợi, cái vui chen lẫn giữa những tai họa cùng nghịch cảnh thì đâu trên quả đất này mà chả có?