Xử trí 1001 trang nhạc

Toàn bộ bản nhạc (full score) vở opera "Chuyện Bà Thị Kính"/"The Tale of Lady Thị Kính" của P.Q. Phan, soạn bằng bút chì, 3 tập, hơn 1.000 trang - ảnh: Anvi Hoàng/Viễn Đông

Tuần bản đã viết xong, nhạc đã soạn xong, tác phẩm opera "Chuyện Bà Thị Kính"/"The Tale of Lady Thị Kính" dày tổng cộng hơn 1.000 trang, khổ 11x17 inch, với từng nốt nhạc được viết bằng bút chì. Cần xử trí những trang nhạc này như thế nào đây?

Chép nhạc
P.Q. Phan cho biết việc xử trí các trang nhạc nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng thật ra là một trách nhiệm nặng nề và liên quan đến nhiều công đoạn tốn công và tốn của vô cùng. Khi đã có bản nhạc (score), phải thuê người chép nhạc (copyist) người sẽ dùng một nhu liệu điện tử chuyên môn nhập từng nốt nhạc cùng với tất cả những chú thích trong bản nhạc vào máy tính để tạo ra bản nhạc điện tử (computerized notation score). Sau đó, nhà soạn nhạc và người chép nhạc phải cùng nhau kiểm soát tới lui để bảo đảm sao cho tất cả các nốt nhạc đều được ghi lại một cách chính xác vào máy tính và không có một sai lầm nào. (Hãy tưởng tượng làm công việc này cho hơn 1.000 trang!)
Mỗi lỗi lầm đều rất tốn kém và mất thời gian. Người ta tính ra rằng một phút trong quá trình tập dợt một vở opera có giá trị về tiền từ 5-10 ngàn Mỹ kim, bởi vì giả sử một nhạc công có một câu hỏi về một phần nào đó trong bản nhạc, cả dàn nhạc đều phải ngưng lại, và tất cả mọi người cùng nhạc trưởng, phụ tá nhạc trưởng, và nhà soạn nhạc đều phải kiểm soát tới lui. Đó là thời gian tiêu phí của tất cả mọi người.

Phân chia bản nhạc
Sau khi xem kỹ hết và biết chắc là bản nhạc điện tử khớp hoàn toàn với bản gốc, bản nhạc đầy đủ này (full score) sẽ được trích (extract) có chọn lọc để tạo thành nhiều loại bản nhạc (score) khác nhau. Mỗi nhạc cụ sẽ cần một phần nhạc riêng gọi là book part gồm có phần nhạc dành riêng cho nhạc cụ đó thay vì là tất cả các nốt nhạc cho cả dàn nhạc. Ví dụ, book part của sáo, book part của kèn trumpet, v.v... Mỗi nhạc công chỉ cần book part cho nhạc cụ mà mình chơi.
Từ bản nhạc đầy đủ người chép nhạc cũng tạo ra piano reduction hoặc piano score. Nhà soạn nhạc phải đọc lại toàn bộ bản nhạc và chọn lọc những chi tiết cần thiết, thích hợp, và quan trọng nhất để đưa vào bản nhạc rút gọn này. Ở đây, phần nhạc cho cả dàn nhạc được giản lược để thích hợp cho một hoặc hai cây đàn piano chơi. P.Q. Phan bảo là soạn bản rút gọn này cũng giống như soạn một bài nhạc mới. (Lại hãy tưởng tượng lượt qua hơn 1.000 trang nhạc để chọn lọc!) Tất cả các thao tác ghi chép nhạc điện tử đều được thực hiện trên máy tính.
Từ bản nhạc piano rút gọn này, người chép nhạc sẽ bỏ lời vào và tạo ra bản piano rút gọn có lời (vocal piano score). Bản này dài khoảng 400 trang và các ca sĩ opera có vai sẽ dùng nó để tập hát. Cần có bản rút gọn piano có lời là vì lý do thực tế là các ca sĩ opera chỉ cần và có thể thuê một người đệm đàn piano cho mình tập hát thôi.
Còn lại, bản nhạc đầy đủ sẽ được cung cấp cho nhạc trưởng, phụ tá nhạc trưởng, và giám đốc sản xuất. Thỉnh thoảng các ca sĩ opera cũng muốn xem qua bản nhạc đầy đủ để thấy toàn cảnh chung mà chuẩn bị giọng hát của mình.

Nhà thiết kế cảnh (set designer) thường không cần bản nhạc nào. Tuy nhiên một số người có kiến thức về âm nhạc cũng có thể cần bản nhạc đầy đủ để giúp họ có một khái niệm đầy đủ hơn về màu sắc, khung cảnh và không gian của toàn vở opera.
Đạo diễn sân khấu (stage director) thì tùy theo. Thường họ chỉ cần bản nhạc piano rút gọn có lời (piano vocal score). Tuy vậy, những người có kiến thức âm nhạc cũng muốn bản nhạc đầy đủ để họ biết rõ hơn tất cả những chi tiết trong vở opera.
Đừng quên các thành viên trong dàn hợp xướng, họ cũng cần bản nhạc piano rút gọn có lời (piano vocal score).

Thay lời kết: hồi xưa, người chép nhạc phải sao chép các nốt nhạc bằng bút chì thành bản piano đầy đủ dùng bút mực. Rồi phải trích chọn lọc các phần nhạc cho các nhạc cụ trong dàn nhạc. Công việc này cần cả nhóm người làm, và có thể mất hàng tháng. Ngày nay, tất cả những việc này đều được làm dùng máy tính và các phần mềm điện tử rất có ích, làm cho việc ghi chép và các điều chỉnh đều trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, cũng mất rất nhiều thời gian. Hai người làm cũng mất hàng tháng! Do đó, kỹ thuật hay không thì dự án một vở opera cũng là một công trình lớn đầy công sức của nhiều người, khởi đầu từ nhà soạn nhạc.

Viendongdaily.com và tác giả giữ bản quyền bài và hình trên trang này. Xin đừng trích đăng dưới bất cứ hình thức nào.