Thế Giới

Việt Nam đang già đi trong khi nước vẫn nghèo

Tuesday, 13/11/2018 - 07:51:40

Việc cung cấp chăm sóc y tế cho thêm hàng triệu người già là một lo lắng khác. Bệnh Alzheimer, bệnh tim, và khuyết tật liên quan đến tuổi già, đều đang gia tăng.


Những người này tập thể dục vào sáng sớm tại Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. (Getty Images)

HÀ NỘI - Trong một bài viết được đăng trên mạng của báo kinh tế Economist vào ngày 8 tháng 11, 2018, tạp chí cho biết dân số Việt Nam đang có nhiều người già hơn trước như các quốc gia Á Châu khác. Tuy nhiên, trong khi các nước đang giàu có hơn để hỗ trợ cho dân số cao niên, Việt Nam không có triển vọng được giàu mạnh hơn cùng lúc dân số gia tăng. Dưới đây là bài báo Economist đăng trên ấn bản dành cho Á Châu.
*
Lúc bình minh ló dạng tại Hà Nội, đó cũng là lúc các công viên bắt đầu có đông người. Hàng trăm người già tụ tập tại các công viên để tập thể dục, trước khi cơn nóng nhiệt đới bao phủ thành phố. Những nhóm thể dục đang mọc lên rất nhiều ở Việt Nam. Họ tập tai-chi trong những thảo cầm viên, nhảy samba dưới những bóng cây. Cũng có những người dùng dụng cụ có sẵn ở công viên vận động cơ thể đến toát mồ hôi. Có người đi bộ chung quanh hồ nước mỗi ngày, dù trời nắng hay mưa.

Trong mấy chục năm sắp tới đây, các khu vườn sẽ càng trở nên nhộn nhịp hơn. Việt Nam có độ tuổi trung bình là chỉ 26 tuổi. Nhưng quốc gia cộng sản này đang mau bạc tóc. Những người trên 60 tuổi chiếm 12% dân số. Theo dự báo tỷ lệ này sẽ tăng lên 21% vào năm 2040, một trong những mức tăng nhanh nhất trên thế giới.

Lý do một phần là vì tuổi thọ đã tăng từ 60 trong năm 1970 lên tới 76 hiện nay, với mức lợi tức cao hơn trước. Sự thịnh vượng gia tăng cũng đã giúp giảm tỷ lệ sinh sản trong giai đoạn đó, từ khoảng 7 đứa con cho mỗi phụ nữ, giảm xuống còn dưới hai đứa con. Trong thập niên 1980, Đảng Cộng Sản cầm quyền bắt đầu thực thi chính sách một con. Mặc dù không nghiêm ngặt bằng Trung Quốc, chính sách đó đã đẩy nhanh sự sụt giảm mức sinh sản.

Cấu tạo dân số đang thay đổi theo những cách tương tự như ở nhiều nước Á Châu. Tuy nhiên ở Việt Nam, thay đổi đó cũng xảy ra trong khi đất nước vẫn còn nghèo.

Khi thành phần dân số trong độ tuổi lao động tăng lên cao nhất ở Nam Hàn và Nhật Bản, tổng sản lượng quốc nội (gdp) hàng năm tính theo đầu người (theo thực tế, được điều chỉnh cho sức mua) đứng ở mức $32,585 cho Nam Hàn, và $31,718 cho Nhật Bản. Ngay cả Trung Quốc cũng đạt được mức $9,526 khi thành phần lao động đạt mức cao nhất. Ở Việt Nam, mức lợi tức trung bình chỉ là $5,024. Nam Dương (Indonesia) và Phi Luật Tân theo dự đoán sẽ đạt mức lao động cao nhất trong vài thập niên tới, với mức thu nhập cao hơn Việt Nam gấp mấy lần.

Sự thay đổi này sẽ mang đến những khó khăn cho Việt Nam. Thứ nhất, liệu chính phủ sẽ có thể hỗ trợ cho hàng triệu người Việt Nam trong độ tuổi già hay không? Chỉ có những người quá nghèo và những người trên 80 tuổi (cộng chung lại chiếm khoảng 30% trong tổng số những người cao niên) thì mới được hưởng tiền hưu của chính phủ, có thể chỉ là vài Mỹ kim mỗi tuần. Cuộc khảo sát mới đây nhất về những người già, trong năm 2011, nhận thấy rằng 90% trong số họ không có khoản tiền tiết kiệm nào đáng giá. Nợ nần là chuyện thông thường. Việc hỗ trợ cho họ sẽ trở nên tốn kém nhiều hơn bao giờ hết. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) dự đoán rằng chi phí hưu trí, ở mức hiện tại, có thể làm tăng mức chi tiêu của chính phủ và là một phần của gdp 8 điểm phần trăm vào năm 2050. Tình trạng đó xảy ra nhanh hơn so với bất kỳ nước nào trong số 12 quốc gia Á Châu khác mà họ đã xem xét.

Tình trạng này càng tệ hơn ở nông thôn, nơi mà hầu hết người già sinh sống. Trước đây những người trẻ thường chăm sóc cha mẹ trong tuổi già. Ngày nay họ có xu hướng bỏ cuộc sống làng quê để ra thành phố tìm kiếm vận may. Các cuộc khảo sát cho thấy tỷ lệ người già sống một mình đang tăng lên, đặc biệt ở các thôn làng. Nhiều người làm việc cho đến khi họ chết. Khoảng 40% nam giới ở nông thôn vẫn đang làm lụng ở độ tuổi 75, gấp đôi tỷ lệ những người cư ngụ ở thành phố. Ở nước Anh con số đó là 3%. Thường thì họ làm những công việc tay chân khóc nhọc, chẳng hạn như làm ruộng hoặc đánh cá.

Việc cung cấp chăm sóc y tế cho thêm hàng triệu người già là một lo lắng khác. Bệnh Alzheimer, bệnh tim, và khuyết tật liên quan đến tuổi già, đều đang gia tăng.

Tại các công viên, một số cao niên nói rằng họ tới đó theo lệnh bác sĩ, trước khi uống một viên thuốc trị bệnh tim và tham gia một nhóm tập thể dục. Trong số những người trên 60 tuổi, khoảng một phần ba không có bảo hiểm y tế vì sự tốn kém. Nhiều tỉnh vẫn chưa có phòng lão khoa thích hợp trong các bệnh viện. Các nhóm bảo hiểm y tế không chính thức đã xuất hiện để lấp đầy khoảng trống. Với một khoản lệ phí, các thành viên được tham gia các lớp tập thể dục và được khám bệnh miễn phí. Nhưng có ít bác sĩ được đào tạo hoặc trang bị để điều trị những chứng bệnh nghiêm trọng hơn.

Chính phủ đang bắt đầu thực hiện các chính sách làm giảm bớt gánh nặng tài chánh và cải thiện số phận của những người cao niên. Trong năm ngoái, chính phủ nới lỏng chính sách một con. Trong tháng năm, họ cho biết sẽ tăng tuổi nghỉ hưu từ 55 lên 60 cho nam giới, và từ 60 tới 62 cho nữ giới, và cải cách chương trình lương hưu chỉnh đốn hệ thống bảo hiểm y tế và hỗ trợ xã hội.

Nhưng không gì trong điều đó sẽ thay đổi cơ cấu của nền kinh tế. Thường thì khi các quốc gia leo lên thang thu nhập, họ chuyển từ nông nghiệp sang những ngành có năng suất cao hơn, chẳng hạn như các dịch vụ. Bằng thước đo này, Việt Nam đang tụt lại phía sau các nước láng giềng. Khi dân số trong độ tuổi lao động đạt mức đỉnh vào năm 2013, nông nghiệp chiếm 18% của nền kinh tế. Vào cùng một thời điểm đó ở Trung Quốc, nông nghiệp chỉ chiếm 10% GDP. Điều tệ hơn, sản lượng của nông dân có xu hướng giảm dần theo độ tuổi, không giống như sản lượng của các nhà quản trị. Việc cậy dựa quá mức vào nông nghiệp phần nào giải thích tại sao ba phần tư trong tổng số lao động Việt Nam đang làm những công việc, mà ở đó năng suất của họ kém đi khi họ gia hơn. Ở Mã Lai, điều này là đúng cho chỉ khoảng một nửa lực lượng lao động.

Việc làm tăng năng suất sẽ khó khăn. Chính phủ vẫn còn gắn chặt vào hệ thống nhà nước kiểm soát mọi chuyện. Các cơ sở quốc doanh chiếm ưu thế trong nhiều ngành kỹ nghệ. Trong khi đó, hầu hết các sinh viên lãng phí ít nhất một năm để học lý thuyết Mác-Lenin. Nhiều nước ở Á Châu đang già đi nhanh chóng. Nhưng chuyện già đi trước khi giàu lên làm cho những vấn đề của Việt Nam trở nên càng lớn hơn.

Viết bình luận đầu tiên

MỚI CẬP NHẬT