Việc hậu sự của đời người (kỳ 6)

Nghi thức tang lễ

Người Việt Nam quan niệm “nghĩa tử là nghĩa tận,” điều này rất được chú trọng trong ứng xử cũng như nghi thức tiến hành tang lễ cho người thân đã qua đời. Niềm thương tiếc và nỗi nhớ của mọi người, nhất là người thân đối với người đã khuất được thể hiện qua việc tổ chức tang lễ và thờ cúng theo phong tục tập quán của dân tộc để đưa tiễn người qua đời về thế giới bên kia.
Dù đã ra sống tại xứ người, dẫu khác xa không gian địa lý, lịch sử, kinh tế - văn hoá – xã hội, nhưng nghi thức tang ma của người Việt vẫn được xem là mỹ tục và những nơi người Việt sống đông nhất bên ngoài nước Việt như tại Quận Cam, việc cố gắng duy trì những mỹ tục tang ma luôn được các nhà quàn phục vụ cho người Việt quan tâm và tạo mọi điều kiện để các thân nhân của người mất thực hiện một cách trang trọng nhất. Hơn nữa, song hành với hình thức mai táng này thì tục kiêng kỵ trong và sau tang lễ của người Việt cũng rất đa dạng, mục đích lớn nhất của những kiêng kỵ không gì khác hơn là nhằm tránh được những "điềm xấu, gở,” thậm chí cả tai họa có thể đến với gia đình, người thân, con cháu về sau.

Đây cũng là một trong những nguyên nhân lý giải vì sao người ta rất "lo ngại" nếu thực hiện sai, thiếu hoặc nhầm lẫn không đúng như trình tự của nghi lễ tang ma. Người ta quan niệm rằng các "sự cố" này cùng với tục kiêng kỵ nếu không thực hiện nghiêm cẩn, chẳng những bị cộng đồng chê bai mà còn gặp những điều không may trong cuộc sống.
Chị Tô Kiều Trang vừa trải qua nỗi đau mất người cha thân yêu cách nay vài tháng, tâm sự, “Đây là tang sự đầu tiên xảy đến với đại gia đình chúng tôi, vì sống tại Hoa Kỳ đã lâu, chị em chúng tôi cũng không nắm rõ những nghi thức đám tang ra sao, cộng thêm việc quá đau buồn và bối rối vì ba tôi mất đột ngột, nhưng khi chúng tôi tìm đến nhà quàn của Peek Funeral Home, thuộc công viên tưởng niệm Westminster để thực hiện lễ tang tại đây. Chúng tôi được chị Linda Trần hướng dẫn chi tiết cặn kẽ những việc gia đình phải chuẩn bị ra sao. Chị cùng nhân viên tại đây cũng đã giúp chúng tôi rất chu đáo và tỉ mỉ trình tự của các nghi lễ tang ma, từ khi phát tang đến khi mai táng kết thúc. Giúp chúng tôi và cả con, cháu của mình học được những bài học văn hóa qua việc duy trì thuần phong mỹ tục Việt trong tổ chức nghi lễ đám tang. Vì vậy những người bạn, bà con của gia đình đến viếng đều khen ngợi lễ tang của cha tôi rất nghiêm trang, ấm cúng, long trọng.”

                           Các loại áo quan bán tại công ty hòm bia Tobia. (Băng Huyền/Viễn Đông)


Dù nhà quàn Peek Funeral Home là do người Mỹ làm chủ, nhưng từ khi khách hàng tìm đến đây là người Việt hơn 70 phần trăm, đem lại lợi nhuận cao cho nơi này, chủ nhân của công ty cũng đã tuyển các nhân viên Việt Nam để giao dịch với khách hàng Việt, và họ cũng tạo mọi điều kiện cho việc thực hiện các nghi thức tang lễ theo phong tục Việt, đồng ý cho đốt nhang, đốt giấy vàng mã…
Anh Sean Hadad là một người Mỹ, nhưng nói, viết và đọc tiếng Việt thông thạo không thua gì người Việt, hiện đảm nhận vị trí phó quản lý ở bộ phận giúp các gia đình có thân nhân qua đời, sắp xếp các giấy tờ và chuẩn bị những nghi lễ của lễ tang. Anh cho biết chính nhờ có thời gian nhiều năm học tiếng Việt, đi truyền đạo cho cộng đồng người Việt ở Úc châu và có vợ người Việt, nên việc đảm nhận công việc phục vụ cho cộng đồng người Việt tại Peek Funeral Home khoảng hơn hai năm nay của anh rất dễ dàng.
Anh cho biết các nhân viên chuyên phục vụ cộng đồng người Việt như anh vì làm công việc lo hậu sự, mang tính tâm linh nhiều, nên mọi người luôn cố gắng làm tốt nhất để chia sẻ nỗi đau mất mát người thân của đồng hương. Nhân viên luôn được huấn luyện, học những luật lệ của chính phủ về việc tang chế, và những nghi thức tang lễ của người Việt cả ba miền Bắc Trung Nam để giúp thân nhân người quá cố thực hiện được chu đáo, tránh việc sai xót khiến người thân của người quá cố phiền lòng. Anh Sean Hadad cho biết càng tìm hiểu kỹ những nghi thức này, anh càng thêm yêu quý và trân trọng nét đẹp của văn hóa Việt thông qua nghi thức lễ tang.

                     Ông Thiêm Nguyễn đại diện công ty hòm bia Tobia. (Băng Huyền/Viễn Đông)


Anh chia sẻ, “Thông thường gia đình sẽ làm việc chính với hai người, một là đại diện cho nhà quàn, hai là đại diện cho nghĩa trang. Thế nhưng để phục vụ một lễ tang có thăm viếng thì cần phải có đến 20 người phục vụ, gồm nhân viên lo các giấy tờ như giấy khai tử, giấy phép chôn cất hay hỏa táng, nhân viên mang thi thể người mất về phòng lạnh tại nhà quàn, nhân viên tắm rửa, ướp xác, trang điểm, chải tóc, mặc quần áo, nhân viên thực hiện nghi thức nhập quan, di quan đến nhà thờ hoặc nhà riêng, hoặc nghĩa trang khác, nhân viên nghi lễ....”

Có nên mua trước dịch vụ tang lễ?

Chị Tố Nga Nguyễn trước đây là nhân viên chuyên bán đất nghĩa trang và dịch vụ tang lễ tại Melrose Abbey Anaheim, nay chị đã chuyển công việc làm tại công viên tưởng niệm El Camino Memorial Parks & Chapel (5600 Carroll Canyon Rd., San Diego, CA. 92121) đây cũng là công viên tưởng niệm thuộc hệ thống công ty SCI (Services Corporation International) Dignity cho biết nhiều đồng hương không hiểu việc ướp xác đã có sự tưởng tượng phong phú khi cho rằng người mất sẽ bị mổ lấy hết gan ruột. Thật ra nhân viên thực hiện công việc này là người có bằng hành nghề, khi thực hiện việc ướp xác, họ chỉ đặt một cái ống vào van ngay cổ hoặc ngay đùi, bơm thuốc vào, van bên kia máu trong xác người mất sẽ ra hết vào thùng container và được tẩy trùng, khi đó máu cũng như nước lã, không còn virus nữa.
Mục đích của việc ướp xác là để giữ vệ sinh trong lúc có lễ thăm viếng, mở nắp quan tài cho mọi người đến tiễn biệt người quá cố. Luật tiểu bang California không đòi hỏi các thi thể người mất phải được ướp trước khi an táng nhưng nếu lễ nghi an táng theo cổ truyền Việt Nam có thăm viếng, mở nắp quan tài thì thi thể nên được ướp. Theo chị, mọi người không chỉ mua trước phần đất nghĩa trang nếu muốn cuối đời được chôn cất, mà nên mua luôn phần dịch vụ lễ tang. Vì việc mua trước này không bị tính tiền lời, mà vô cùng tiện lợi bởi ngay thời điểm mình còn khỏe mạnh, việc làm còn ổn định, mua trước cho cha mẹ ông bà, hay cho chính mình, đến khi cần đến, chẳng may mình bị thất nghiệp, lễ tang đã mua cho cha mẹ đã hoàn tất trước đó rồi, thì mình sẽ không phải lo lắng thêm chi phí này, mà chỉ dành thời gian thương khóc cho người mất thôi.

                       Sản phẩm của công ty hòm công ty hòm bia Tobia. (Băng Huyền/Viễn Đông)

Chị Linda Trần là quản lý bộ phận chuyên về dịch vụ tang lễ của nhà quàn Peek Funeral Home thuộc công viên tưởng niệm Westminster nói về lợi ích mua trước dịch vụ tang lễ, “Ví dụ quý vị mua dịch vụ tang lễ thời điểm bây giờ giá $6,000 Mỹ kim, tại đây vào những dịp lễ thường có giảm giá 10 phần trăm, được mua trả góp không tiền lời trong 5 năm. Đến 20 năm sau người thân quý vị mới mất, thì thời giá của $6,000 bây giờ đến 20 năm sau không còn như vậy nữa, có thể sẽ là $60,000, nhưng giá trị phục vụ thì vẫn giống như thời giá mình mua lúc trước. Giá tiền của dịch vụ tang lễ sẽ tăng mỗi năm. Có thể tăng $700, $800 hay cả ngàn mỹ kim, tùy theo từng loại dịch vụ mà quý vị mua.
“Nếu mình mua rồi, mà sau này không dùng đến, về Việt Nam sống và mất tại đây, thì con cháu của người mất cầm giấy khai tử đến đây, sẽ được công ty trả lại tiền. Khi đến đây, nhà quàn khang trang, quý vị sẽ biết người thân nằm trong khuôn viên này. Còn những cơ sở nhà quàn khác, mình sẽ không biết họ đem người thân đi đâu, quàn ở đâu cũng không biết luôn, đến khi mình làm giấy tờ xong hết rồi, thì họ mới cho biết nơi quàn. Đặc biệt nhân viên chúng tôi luôn phục vụ đồng hương bằng tình thương như người thân trong nhà.”
Giới thiệu đôi chút về giá tiền dịch vụ tang lễ của nhà quàn, chị Linda Trần cho biết riêng về hỏa táng, nơi đây cũng có nhiều kiểu, nhiều giá khác nhau để khách hàng chọn. Rẻ nhất là không tổ chức thăm viếng, đưa thẳng thi hài từ phòng lạnh ra thẳng nơi hỏa táng, không quàn, không có quan tài, mà chỉ thuê một quan tài gọi là Beckham Rental, khi vào phòng hỏa táng, nhà quàn sẽ giở nắp quan tài mang đi, và thi hài sẽ còn lại với một tấm gỗ dưới lưng.
Với cách này thì có giá khoảng $1,700, $1,800. Hoặc cách thứ hai, thân nhân đến nhìn lần cuối trong ngày hỏa táng, sẽ có nghi thức đọc một thời kinh theo tôn giáo của người mất, tốn khoảng hai ngàn hai mấy chục mỹ kim. Cách thứ ba thăm viếng tại nhà quàn khoảng 3 tiếng đồng hồ, mời cha (Thiên Chúa), hay mời thầy (Phật giáo) đến đọc kinh, cúng cơm, cầu nguyện tại phòng nhà quàn, thì khoảng $4,500 - $4,800.
Còn nếu chọn cách thông thường của người Việt là thăm viếng 2 ngày, có nghi thức nhập liệm, phát tang, cầu siêu, cúng cơm, đưa tiễn… có giá khoảng hơn $6,000 cho đến $10,000. Khác biệt trong những giá này là tiền áo quan (quan tài). Có loại áo quan mướn, áo quan rẻ nhất khoảng $795 mỹ kim, áo quan trung bình khoảng $2,995 mỹ kim, hoặc những áo quan đẹp hơn giá khoảng $6,000 đến $8,000.

Không nên mua trước dịch vụ tang lễ?

Ông Thiêm Nguyễn (đại diện cho công ty hòm bia Tobia tọa lạc tại 13951 Newland , góc Westminster) được coi là một trong những công ty hòm bia lớn nhất Quận Cam, có gần 20 năm kinh doanh lĩnh vực này thì lại phản đối việc mua trước dịch vụ tang lễ. Nhưng ông khuyên nếu ai muốn chôn địa táng thì nên mua trước đất nghĩa trang, vì giá lên rất nhiều. Khi ông mới mở cơ sở, ông có mua đất tại nghĩa trang Chúa Chiên Lành, chỉ có $550 một phần đất. Nay lên đến $12 ngàn một mộ phần.
“Nhiều người công giáo thích yên nghỉ tại đây, nên mua nhiều, Vì nhu cầu cao, nên giá tăng cao, thường tăng gấp đôi. Những nghĩa trang khác thì có tăng, nhưng không tăng cao như nghĩa trang này. Nếu ai chủ trương chôn, thì nên mua trước đất, nhất là khi gia đình đông muốn nằm cạnh nhau, thì nên mua trước miếng đất chung, chứ để khi cần đến, thì muốn cũng khó. Nghĩa trang luôn lên giá, không bao giờ xuống giá.”
Còn về việc vì sao không nên mua trước dịch vụ tang lễ, bởi theo ông, “Chỉ nên mua dịch vụ này khi có người thân còn sống vài tháng hay 1 năm. Còn thì không nên mua trước sớm quá. Vì dù có giảm 10 phần trăm, mua trả góp không tiền lời nhiều năm, thì vẫn không nên. Bởi hiện nay có nhiều nhà quàn mở ra, nên sự cạnh tranh cao, thành ra có khi mua trước 3 năm, đến khi dùng đến, giá lại rẻ hơn lúc mình mua 3 năm trước. Hơn nữa yếu tố tâm lý là khi nhà quàn đã có số tiền mình trả trước, thì khi mình muốn một phòng quàn ưng ý, nhưng nếu có khách mới cũng đặt cùng ngày với mình, thì nhà quàn sẽ nhường phòng đó cho khách mới chứ không dành cho mình. Vì theo họ, mình đã trả tiền rồi, thì họ đưa dịch vụ nào mình cũng phải chịu, chứ không còn quyền thay đổi nữa.”
Ngoài ra, ông Thiêm Nguyễn cũng đưa thêm những lời khuyên cho mọi người trường hợp các gia đình có người thân không may qua đời vì tai nạn (không chuẩn bị trước) thì không nên vội vã ký giấy tờ để cho một nhà quàn nào đó đưa thi thể của người thân đi nếu gia đình chưa thỏa mãn về giá cả cũng như chi tiết trong hợp đồng. Luật pháp đòi hỏi các nhà quàn cho biết về tất cả giá cả các dịch vụ và các loại hàng hóa được bán ra từ các nhà quàn khi quí vị tham khảo bằng điện thoại và phải trao cho quí vị những bảng giá ấy khi quí vị đích thân đến gặp họ.
“Luật pháp hiện hành cho phép các gia đình có thể mua các loại kim tĩnh....và ngăn cản các nhà quàn đòi thêm một số tiền hay thay đổi một giá biểu khác nếu các gia đình muốn mua những hàng hóa cung cấp từ bên ngoài. Luật pháp cũng ngăn cản các nhà quàn không được gây khó dễ với gia đình nếu họ không mua những hàng hóa từ nơi họ bán ra. Đồng hương cần biết là mặc dầu các nhà quàn thường có chính sách riêng của họ nhưng thân nhân gia đình của người quá cố vẫn có quyền được đòi hỏi để lễ nghi an táng phải được tôn trọng và chấp hành. Nếu chúng ta nghi ngờ sự thiếu chu đáo của nhân viên phục vụ ở dưới phòng chuẩn bị, chúng ta có quyền đòi hỏi được kiểm soát và xem xét lại. Chúng ta cũng có thể nói với các nhân viên để chúng ta được chãm sóc cho những phần vụ như mặc quần áo, chải tóc và trang sức cho người thân. Khi chúng ta tiếp xúc với các sale person hay còn gọi là funeral counselor, họ thường hay cố gắng chiêu dụ để chúng ta phải mua luôn cả mọi hàng hóa như quan tài, mộ bia .... và ký kết trong tờ giấy hợp đồng. Xin quí vị biết rằng: quí vị có rấy nhiều thì giờ từ lúc ký giấy tờ đến giờ thăm viếng người thân quá cố (khoảng 3,4 ngày )nên quí vị đừng nên vội vã phải đặt mua những sản phẩm này. Vì nếu quí vị chỉ tốn độ một vài giờ đồng hồ đi ra ngoài khảo giá, quí vị sẽ thấy mình tiết kiệm được nhiều trăm hay nhiều ngàn đồng bạc. Vì thông thường chúng ta sợ rằng người thân của chúng ta bị cô quạnh, không có hòm để nằm nhưng thật ra, các nhân viên nhà quàn chỉ cần quan tài vài ba giờ đồng hồ trước giờ nhập quan, thăm viếng”
Ông Thiêm Nguyễn cũng cho biết thêm, “Thời trước chi phí về quan tài tốn kém rất nhiều. Nên ban đầu tôi mở cơ sở kinh doanh chuyên về quan tài, mộ bia và giúp không tính tiền về tham vấn hậu sự và ngay cả sang lại cho đồng hương phần đất mà tôi đã mua trước với giá mua ban đầu, để tang gia tiết kiệm tiền. Nhưng khoảng 5 năm nay, theo nhu cầu của cộng đồng, chúng tôi đích thân lo luôn việc đám tang luôn, tôi không còn kinh doanh độc lập cung cấp quan tài và mộ bia nữa, mà hợp tác với một số nhà quàn của Mỹ để lo phần đám tang, giúp tang gia giảm được những chi phí về đám tang, nhưng vẫn lo chu đáo, đầy đủ. Vì chúng tôi là cơ sở lâu năm có kinh nghiệm và chủ trương luôn chân thật với khách hàng và phục vụ tốt cho tang gia, chứ không lừa gạt, không như nhiều cơ sở cho giá cao với thân nhân người mất.” (bh)
(Còn tiếp)