Vàng đen và phân bón

Ra ngoài cửa hàng chúng ta thấy có nhiều loại phân bón, dùng cho hoa, cho rau cũng như cây ăn trái, nhưng ít khi thấy hoặc không bao giờ thấy “vàng đen” là thứ mà chúng ta đã đề cập đến và hết lời khen ngợi bấy lâu. Vậy, câu hỏi đặt ra là: Vàng đen (compost) có phải là phân bón (fertilizers) không? Nếu không thì hai thứ khác nhau ra sao? Thứ nào có ích hơn cho vườn cây?
Câu trả lời đầu tiên và đơn giản nhất là: Vàng đen, cũng như những bao phân bón mà chúng ta thường thấy bán ngoài cửa hàng dưới cái tên Fertilizers, đều nhắm vào mục đích cuối cùng là làm cho thảo mộc xanh tốt, đơm nhiều hoa đẹp, kết nhiều trái ngon …. Nên suy cho cùng, compost cũng chính là một loại Fertilizer.

Nhưng thực tế, giữa những sản phẩm ghi Compost và những sản phẩm mang tên Fertilizers có một sự khác biệt lớn: Một thứ là thiên nhiên (natural) cũng gọi là phân hữu cơ (organic), thứ kia là nhân tạo (manufactured), còn gọi là phân vô cơ (inorganic), phân tổng hợp (synthetic), hoặc phân hóa học (chemical). Những bao phân bán ngoài cửa hàng ghi chữ Fertilizers có thể nói khá chắc chắn đều là phân hóa học cả. Muốn có phân xanh hoặc phân hữu cơ, chúng ta phải tìm cho ra những bao bì ghi chữ “Compost” hoặc “Organic Fertilizers.” Để góp một vài ý kiến trong sự chọn lựa, sau đây chúng ta sẽ nói về sự lợi hại giữa phân hữu cơ và phân hóa học.

Phân hữu cơ

Phân hữu cơ, hoặc phân thiên nhiên là sự thoái hóa tự nhiên của thảo mộc, như rau, cỏ, hoa, quả, lá, rễ… tóm lại là thảo mộc đời trước biến hình, trở thành phân bón cho thảo mộc đời sau. Thứ phân hữu cơ đúng nghĩa nhất là Compost, tức “vàng đen” mà chúng ta đã nói tới nhiều lần trên trang báo này.
Phân hữu cơ (organic fertilizers) cũng có thể là sản phẩm thâu hoạch từ sự sàng lọc, chế biến trong nhà máy hoặc ở trang trại. Nhưng sự sàng lọc chỉ được tiến hành ở mức tối thiểu để có thể giữ lại dưỡng chất trong trạng thái thiên nhiên nguyên thủy. Hiện nay thị trường có bán nhiều loại phân hữu cơ, tổng hợp từ thảo mộc và chất uế tạp của các loài vật ăn cỏ (như phân gà, vịt, trâu, bò, lừa, ngựa, dê, cừu). Tại cửa hàng, bạn có thể tìm thấy chúng dưới các nhãn hiệu “organic fertilizers” hoặc “soil conditioners” như: Scotts Miracle-Gro Organic Choice Plant Food, hoặc Garden Safe Organic Plant Food…. chủ yếu chế biến từ phân gà vịt, với một cái “label” trình bầy gần giống như một bao phân hóa học.

Phân hóa học

Phân hóa học (chemical) cũng còn được gọi bằng nhiều tên khác, như phân nhân tạo (artificial), phân chế biến (manufactured), phân tổng hợp (synthetic), và phân vô cơ (inorganic). Một bao phân hóa học có 3 thành phần căn bản: Nitrogen, Potassium, và Phosphorus, được pha trộn theo những tỉ lệ khác nhau, tùy theo nhu cầu của từng loại cây. Từ trong nhà máy, các chất hóa học được chắt lọc và tổng hợp để đáp ứng vừa đủ nhu cầu dinh dưỡng của cây, không thừa, không thiếu, không có chất vô bổ…. Dĩ nhiên, sự tổng hợp này có tính cách “ép dầu ép mỡ,” khó có thể tự xảy ra trong thiên nhiên.

Vàng đen, hay phân hóa học?

Như chúng ta đã biết, vàng đen rất ích lợi, và được sử dụng rộng rãi trong nhà ngoài ngõ. Nhưng nó vẫn không thể chiếm độc quyền phục vụ. Bởi vì, nếu được như thế thì ắt hẳn kỹ nghệ chế tạo phân hóa học đã bị phá sản từ lâu rồi.
Cách đánh giá công bằng và đơn giản nhất là phải nhìn nhận rằng: Vàng đen bồi bổ đất, còn phân hóa học thì trực tiếp nuôi cây. Nói một cách khác, vàng đen làm cho đất tốt lên để nuôi cây, trong khi phân hóa học có thể nuôi cây mà không cần đất tốt. Như vậy, rõ ràng mỗi thứ - vàng đen và phân hóa học – đều có điểm lợi hại của mình, Một thí dụ điển hình là:
- Người buôn bán phải trưng bầy những cánh hoa đẹp, lộng lẫy hương sắc để hấp dẫn khách hàng, đương nhiên cần phân hóa học để sớm đạt được mục đích,
- Nhưng là người…. mua hoa, bạn có muốn chơi một lần rồi bỏ không? Hay bạn muốn nuôi dưỡng để hoa lại tươi nở rạng rỡ trong mùa sau? Như vậy, bạn không thể chỉ dùng phân hóa học. Nếu bạn cần một chậu đất tốt cho cây bắt rễ, tích lũy sinh lực để phát triển dài lâu, thì vàng đen hay phân hữu cơ sẽ là câu trả lời. Chính vì tác dụng cải thiện đất trồng mà nhiều nhà sản xuất gọi còn gọi nó là “soil conditioners” (cải thiện đất), bên cạnh cái tên “organic fertilizer.”
Đó mới chỉ là một khác biệt nhỏ. Vàng đen và phân hóa học còn nhiều sự lợi hại khác. Các bạn chờ Hằng trong bài viết lần sau nhé.
Vuhang231@yahoo.com