Tháng chạp ăn xôi bắp

(Tom/ Viễn Đông)

Bài TOM

Tự dưng đợi tháng chạp mới ăn xôi bắp, lẽ nào cả năm không ăn được sao? Mà tháng chạp thì cúng kính, tất niên, đủ các món, sao cứ phải xôi bắp? Nhưng không hẳn vậy đâu, thực ra, với dân quê, tháng chạp ăn xôi bắp mới ngon, bởi đây là thức mùa màng, đây là thức quê, đây là thức thương thức nhớ… Nói như vậy có cái lý tình của nó, bởi tháng chạp là mùa vỡ đất trồng đậu, trồng khoai, trồng bắp, và chỉ có tháng chạp mới có bữa ăn lửng, còn gọi nước nửa buổi, người nghèo ăn xôi bắp, giờ có khi người giàu mới ăn xôi bắp. Vì sao?

Bởi với người nghèo, chuyện ăn xôi chừng hai bữa, ba bữa sáng sẽ dẫn đến tình trạng nóng cổ, rát cổ, khó chịu, vì phải ăn thay các món điểm tâm sáng ở các quán, nếu có tiền, người ta sẽ đổi món điểm tâm hằng ngày, còn với người nghèo, việc mỗi sáng dậy bắc bếp, nấu một nồi xôi để ăn cho chắc bụng mà lao động cả ngày là cả một sự chịu đựng. Ai từng trải qua cảnh sáng ra nuốt vội dĩa xôi để đến lớp hoặc ra đồng, vào cơ xưởng thì hiểu được cảm giác khó chịu này. Chính vì vậy mà thời bây giờ, người giàu lại thích ăn xôi hơn người nghèo, bởi xôi lành tính, nhất là xôi bắp, người ta ăn để nhâm nhi cảm giác quê mùa, hương vị đồng nội trong từng hạt bắp, hạt nếp, từng chút muối đậu phụng rang giã dập trộn đường.

Thời bây giờ, xôi bắp hầu hết nấu để bán ngoài chợ, thỉnh thoảng người ta mới ăn, vì người chọn nấu món này để bán, chắc chắn phải là người nghèo hoặc chẳng khấm khá gì, bởi đây là món tốn công nhưng tiền lời không cao. Chỉ riêng việc ngâm và hầm cho hạt bắp mềm ra, sau đó trộn với nếp, nấu thành xôi, thời gian cũng tốn cả vài giờ đồng hồ. Nhưng với người nông dân ngày mùa, đây lại là món ăn ngon, tạo cảm hứng làm việc.

Tôi nhớ thời bà còn mạnh khỏe, cách đây chừng hai lăm năm, cứ đến mùa tháng mười một, tháng chạp âm lịch, mùa vỡ đất trồng đậu, trồng bắp, thời bấy giờ người ta ít làm thuê, chủ yếu làm trả công. Tức tranh thủ công nhàn rỗi của nhau, sắp xếp lịch làm việc theo đại thế của mảnh vườn, đám đậu. Ví dụ nhà ông A có đám đất cao, khô sớm, thì mọi người sắp xếp lịch sớm nhất để xúm nhau dọn cỏ, cày bừa, bộng cho đất tơi và tỉa đậu, nhà bà B có đám đất sâu hơn một chút thì sẽ xúm nhau làm cho bà B sau đám ông A. Mỗi gia đình có một cuốn sổ ghi nợ công, ví dụ ông A mượn bà B, ông E, bà F bao nhiêu ngày công để tỉa vạt đậu, thì đến khi các nhà khác trồng đậu, trồng bắp thì trả lại. Việc trả công, mượn công xoay vòng trong xóm, nhà nào cũng làm xong nông vụ của mình mà không tốn đồng bạc trả công nào.

Việc làm mượn công, trả công luôn kèm theo tâm thế nhà nghèo, xóm làng tắt lửa tối đèn có nhau nên chẳng mấy ai đòi hỏi gì, thường thì bữa lửng, tức bữa nửa buổi, chừng 9 giờ sáng là có gì ăn nấy, không phải như bây giờ phải có bún hoặc phở người ta mới ăn, các món khác cũng có thể ăn nhưng không vui, thậm chí có người thẳng thắng từ chối ăn. Thời khó khăn, chỉ cần nấu nồi xôi, chủ yếu có ít nếp, còn mùa tỉa bắp thì bắp giống vốn của chính nhà nông để từ mùanày sang màu khác, treo giàn bếp, không tẩm thuốc bảo quản gì, cứ lựa hạt ngon mà tỉa, hạt nào hơi lép, méo thì dùng để nấu xôi.


(Tom/ Viễn Đông)

Muối mè đậu phụng cũng vậy, lấy từ những hạt đậu bỏ đi, đậu hơi lép, hơi méo, rang chín, giã dập rồi cho muối, đường vào. Đến bữa lửng thì cả nhà và người làm cùng xúm quanh mâm xôi, nói là mâm cho sang chứ có khi vài tấm lá chuối trải ra trên nền nhà, xôi bắp thơm lựng được đơm thành từng dĩa vừa, chén muối mè đậu phụng rang đặt giữa mâm. Mọi người cứ theo nhu cầu, theo khẩu vị mà cho muối mè ít hay nhiều, bữa ăn ngon và ấm áp, vui vẻ, nỗi vui của thời nghèo đói, khó tả lắm!

Thời bây giờ nấu xôi bắp và làm muối mè dễ hơn thời xưa nhiều, bởi nồi cơm điện là thứ nấu xôi bắp hợp nhất, còn đậu phụng cũng không cần nhặt hạt mẻ, hạt lép, hạt méo để rang… Chỉ cần mua ít đậu phụng, rang cùng chút muối, lửa to, đợi khi hạt đậu nóng thì bắt đầuđảo. Việc rang đậu phụng lại khác với rang những hạt khác bởi nếu rang lửa nhỏ, hạt đậu sẽ chai lì. Chỉ cần đảo cỡ 5 lần là đã nghe tiếng tách nứt đôi của hạt đậu, đợi thêm khoảng 15 giây thì tắt bếp, đảo đều tay thêm chút nữa là đã có mẻ đậu phụng rang ngon lành. Đợi đậu nguội, xát vào hạt đậu để bung vỏ lụa rồi sau đó mang giã nhỏ, nếu nhà có con nít đang lớn thì để riêng một ít giã vừa, sau đó trộn thêm chút muối, chút đường, vậy là đã có chén đậu phụng muối thơm phức.

Về phần xôi bắp, bắp mua sẵn thường là bắp ngon, không cần phải tận dụng như thời trước. Nếu quý vị mua được bắp tươi, chỉ cần bóc hạt, rửa sạch, để ráo, nếu mua bắp khô thì ngâm nước trước để hạt bắp nở ra. Riêng nếp mang vo sạch, ngâm chừng hai giờ đồng hồ cho nếp nở. Sau đó trộn đều bắp và nếp, cho vào nồi cơm điện, nấu như nấu cơm. Chừng nửa giờ đồng hồ sau đã có nồi xôi bắp ngon lành!

Xới xôi ra dĩa, rắc đậu phụng lên là dĩa xôi bắp đã sẵn sàng. Nếu cầu kì hơn chút nữa, quý vị có thể ngâm thêm ít đậu xanh, hấp chín, sau đó bào thêm chút dừa. Tất cả mùi vị từ hương thơm của nếp, mềm mại của bắp, bở bở của đậu xanh và thoang thoảng mùi dừa, cộng thêm muối mè đậu phụng sẽ tạo nên một dĩa xôi bắp mang đậm công phu của người nấu và lòng biếtơn của người được mời.
Kính chúc quý vị có một tháng chạp ý vị với những bữa ăn ấm áp!