Tài xế tắc xi tự tử

Bài NGUYỄN ĐẠT THỊNH

Không chỉ riêng tài xế tắc xi, mà cả tài xế Uber cũng tự tử - nói chung, toàn bộ những người làm nghề lái xe mướn tại Nữu Ước - đều đang bị dồn vào con đường chết: họ thận trọng, cặm cụi lái cho đến cuối đường, rồi tự tử.

Anh Fausto Luna là người tài xế thứ 7 - trong 9 tháng đầu năm 2018- lái xe sang bên kia thế giới chạy trốn cuộc sống khổ ải, vì tay siêng làm mà hàm vẫn chẳng có gì nhai.

Anh nhảy vào đầu một chuyến xe vừa rời trạm xe điện hầm Washington Heights subway station, tại Nữu Ước hôm 26 tháng Chín; trong 7 người tài xế lái mướn tự tử năm nay, anh là người duy nhất lái uber; 6 người đi trước anh đều là tài xế tắc xi -nghề của tôi trong 30 năm đầu sống trên đất Cờ Hoa.

Hai tuần sau ngày anh ra đi, trên dưới chục người bạn đồng nghiệp của anh mới có thời giờ hẹn gặp nhau để làm đám giỗ anh -đám giỗ đánh dấu hai tuần thoát nợ đời của Luna- khác với những đám giỗ hàng năm, vì không nhang, không nến, không heo quay, gà luộc, không hoa quả, xôi chè, mà chỉ có khoảng chục tấm bảng nhỏ để dựng bia bên ngoài trạm xe điện hầm Washington Heights.

Những bác tài dựng bia anh đồng nghiệp Luna bên lề đường

Những bác tài tức giận bảo nhau 'không tự tử nữa.

Chỉ sau nửa tiếng đồng hồ buồn thảm, đám giỗ biến thành đám biểu tình nho nhỏ của một chục bác tài; họ quát tháo, "Tại sao làm cực hơn chó mà không được ăn no bụng như chó?" Họ đứng bên lề con đường 175th Street, gần ga Fort Washington Avenue station, biểu tình với nhau, quát tháo với nhau; khách lái xe trên đường nhấn kèn tỏ dấu ủng hộ họ, mà không buồn tìm hiểu họ biểu tình chống ai, đòi hỏi kí gì.
Có thể cả những người biểu tình cũng không biết, không tìm ra đối tượng họ chống đối

Lịch sử đói của những công nhân làm nghề 'tay cầm lái, tay bóp kèn' khởi đi khoảng gần hai năm trước, với việc thành lập hãng Uber Technologies Inc.; hãng đặt trụ sở tại San Francisco, California, với chi nhánh hoạt động tại 785 thành phố trên toàn thế giới, và với công thức 'nghề không vốn' như các hãng tắc xi.

Nghề không vốn, vì hãng tắc xi, hãng uber không cần bỏ vốn mua xe, mua bảo hiểm xe, bảo hiểm hành khách, mua nhiên liệu, trả chi phí bảo trì xe, mướn tài xế ...; tất cả những thứ đó, anh tài xế gánh chịu.
Hãng chỉ ngồi đó bỏ thầu mua bến tắc xi tại các phi trường, các khách sạn, các bến tầu, rồi cho tài xế hành nghề tại đó với giá cắt cổ.

Tôi lái tắc xi tại Honolulu, Hawaii, và đã bỏ ra nhiều năm dài để đấu tranh chống hệ thống bóc lột đó. Cuộc chống đối của 300 người tài xế tắc xi tại Hawaii có đôi chút kết quả, như quốc hội tiểu bang mời tài xế tắc xi thuyết trình về nghề lái tắc xi.

Việc những người tài xế cổ xanh lao động chống những hãng tắc xi trung gian bóc lột họ được thiện cảm của truyền thông và giới trí thức địa phương. Một vị giáo sư dạy luật tại University of Hawaii tiếp tay với tài xế thuyết trình về nạn đầu nậu thị trường chuyên chở du khách tại Honolulu. Ông trình bày luật antitrust - chống độc quyền - trên thị trường Mỹ, và tình trạng người tài xế tắc xi -chủ business của mình- trở thành nhân công phải đóng tiền cho chủ hãng tắc xi, phải mặc đồng phục hãng ấn định, và tuân hành quy luật của hãng.

Kết quả là một hãng tắc xi lớn đóng cửa, và bến tắc xi phi trường được mở rộng cho mọi tài xế tắc xi đón khách. Nhưng chỉ vài năm sau, sự cấu kết của gian thương và tham quan, ô lại vẫn bóp nghẹn nghề lái tắc xi.

Người tài xế tắc xi trên toàn nước Mỹ đã đói từ lâu, nhưng đói đến mức nợ nần giăng mắc, phải nhảy vào đường rầy xe lửa để trốn nợ như 7 anh tài xế Nữu Ước thì quả là quá đáng. Kỹ thuật 'app' đang giúp hãng Uber bành trướng đến mức toàn cầu.

Hai chữ Uber Technologies nghe như một kỹ thuật ghê gớm lắm, trong lúc nó chỉ là một hệ thống truyền tin đơn giản, làm trung gian giữa người khách cần phương tiện di chuyển, và bác tài xế cần khách.
Yếu tố quan trọng nhất của Uber là một số điện thoại được quảng cáo đến mức phổ cập, rồi trở thành quen thuộc với quần chúng, và một hệ thống tài xế rộng khắp trong thành phố. Họ quảng cáo tuyển dụng đến mức cho không tài xế $1,000, như cái quảng cáo dưới đây:
Sign Up To Earn $1000

I consent to receive emails, calls, or SMS messages including by automatic telephone dialing system from DoorDash to my email or phone number(s) above for informational and/or marketing purposes. Consent to receive messages is not a condition to make a purchase or sign up. I agree to the Independent Contractor Agreement and have read the Dasher Privacy Policy.

Điểm then chốt vẫn là người tài xế làm toàn bộ dịch vụ, chi trả toản bộ chi phí cần thiết (nhiên liệu, bảo hiểm, tiền xe hao mòn, tiền lương của chính mình, ... ), trong lúc khách trả tiền cuốc xe, lại trả cho hãng Uber, rồi hãng dùng đồng tiền đó, phát lại cho anh tài xế một tỉ lệ.

Số tài xế càng đông, dịch vụ càng ít- vì chia cho nhiều người- trong lúc một số những chi phí nghề nghiệp lại mang tính cố định, như tiền mua bảo hiểm, mua xe, không thể giảm, đưa đến tình trạng bác tài xế, không đi buôn mà vẫn lỗ vốn.

Hãng Uber ra tuyên cáo ca tụng anh Luna là một tài xế thâm niên lái cho hãng với một số thu nhập cao (?), anh là chủ xe, và chiếc xe đã trả xong, không cần trả góp nữa.

Tham dự đám giỗ anh Luna có cô Meera Joshi ủy viên phụ trách về mọi vấn đề liên quan đến tắc xi của thành phố Nữu Ước; cô yêu cầu tài xế tắc xi và Uber cho cô biết những khó khăn của họ để cô chuyển đến giới chức trách nhiệm hầu tìm cách giải quyết.

Cô Meera Joshi và những người đồng nghiệp với anh Luna, người tài xế thứ 7 vừa tự tử.

Anh Victor Salazar, người tài xế tắc xi với 26 năm thâm niên nghề nghiệp, nói với truyền thông, “Tôi cảm thấy hãnh diện được phục vụ hành khách tại thành phố Nữu Ước, thủ phủ của thế giới; nghề lái tắc xi đang trong giai đoạn khủng hoảng. Chỉ là một nhân công, tôi làm gì được."

Salazar nói tiếng Spanish; đứng tên làm chủ cái môn bài Taxi Driver, làm chủ chiếc xe của anh, và trả mọi chi phí để hành nghề tài xế tắc xi, nhưng anh vẫn tự cho mình là một công nhân của hãng tắc xi.

Điều trái ngược là anh không lãnh lương của chủ, mà tháng tháng vẫn đều đặn đóng tiền cho chủ. Anh là người gốc Mễ như tôi là người gốc Việt, và tôi cũng đã đóng tiền cho chủ hãng tắc xi như anh đang đóng.
Chúng tôi cúi đầu trước quy luật 'người khôn, của khó' để mưu cầu tạo được một thế hệ thứ nhì khôn như người Mỹ, nếu không khôn hơn họ.