Suy thận cấp tính

BS Nguyễn Thị Nhuận

Suy thận cấp tính xảy ra khi thận đột nhiên không thể lọc các chất thải ra từ máu, khiến mực chất thải trong máu tăng lên đến mức nguy hiểm, và cấu tạo hóa học của máu bị mất cân bằng.

Suy thận cấp tính phát triển nhanh chóng trong vòng một vài giờ hoặc vài ngày, thường xảy ra ở những người đang nằm bệnh viện, đặc biệt là ở những người bệnh nặng, cần chăm sóc đặc biệt.

Suy thận cấp tính có thể gây tử vong và đòi hỏi phải điều trị tích cực. Tuy nhiên, suy thận cấp tính có thể chữa được. Nếu có sức khỏe tốt, bệnh nhân có thể phục hồi chức năng thận bình thường hoặc gần như bình thường.

Triệu chứng
Gồm có:
- Giảm lượng nước tiểu, dù đôi khi lượng nước tiểu vẫn bình thường
- Giữ nước, gây sưng ở chân, mắt cá chân hoặc bàn chân
- Buồn ngủ
- Khó thở
- Mệt mỏi
- Lú lẫn
- Buồn nôn
- Co giật hoặc hôn mê trong trường hợp nghiêm trọng
- Đau ngực hoặc nặng ngực
Đôi khi suy thận cấp tính không có triệu chứng và được tìm ra nhờ các thử nghiệm được thực hiện vì lý do khác.

Nguyên nhân

Suy thận cấp tính có thể xảy ra khi:
- Một tình trạng nào đó làm chậm lưu lượng máu đến thận
- Thận bị hư hại trực tiếp
- Ống thoát nước tiểu từ thận bị tắc nghẽn khiến các chất thải không thể ra khỏi cơ thể qua nước tiểu

1. Lưu lượng máu đến thận bị suy giảm

Những bệnh hoặc điều kiện có thể làm chậm lưu lượng máu đến thận gồm có:
- Mất máu hoặc chất lỏng
- Thuốc huyết áp
- Đột quỵ tim
- Bệnh tim
- Nhiễm trùng
- Suy gan
- Sử dụng aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproxen (Aleve) hoặc thuốc liên quan
- Phản ứng dị ứng nặng (sốc phản vệ)
- Phỏng nặng
- Mất nước trầm trọng

2. Hư hại thận

Các bệnh hay điều kiện có thể gây hư hại thận và dẫn đến suy thận cấp tính:
- Cục máu đông trong các tĩnh mạch và động mạch trong và xung quanh thận
- Ngưng tụ cholesterol ngăn chặn dòng chảy của máu trong thận
- Viêm cầu thận, viêm các bộ lọc nhỏ trong thận
- Hội chứng urê huyết, một điều kiện kết quả từ sự hủy diệt sớm các hồng huyết cầu
- Nhiễm trùng
- Bệnh lupus, một rối loạn hệ thống miễn dịch gây viêm cầu thận
- Thuốc, chẳng hạn như một số thuốc hóa trị, trụ sinh, thuốc nhuộm sử dụng trong việc chụp quang tuyến, và zoledronic acid (Reclast, Zometa), được sử dụng để điều trị chứng loãng xương và tăng calcium trong máu.
- Multiple myeloma, môt loại ung thư của các tế bào plasma
- Scleroderma (Xơ cứng bì), một nhóm các bệnh hiếm gặp ảnh hưởng đến da và kết mô
- Thrombotic thrombocytopenic purpura, một rối loạn máu hiếm thấy
- Độc tố, chẳng hạn như rượu, kim loại nặng và cocaine
- Viêm mạch máu

3. Nước tiểu bị tắc nghẽn ở thận

Những bệnh và điều kiện ngăn chặn nước tiểu ra khỏi cơ thể và có thể dẫn đến suy thận cấp bao gồm:
- Ung thư bàng quang
- Cục máu đông trong đường tiết niệu
- Ung thư cổ tử cung
- Ung thư ruột kết
- Tuyến tiền liệt bị phình lớn
- Sỏi thận
- Tổn thương thần kinh liên quan đến các dây thần kinh kiểm soát bàng quang
- Ung thư tuyến tiền liệt

Suy thận cấp tính hầu như luôn luôn xảy ra kết nối với một điều kiện y tế hoặc sự kiện. Điều kiện có thể làm tăng nguy cơ suy thận cấp bao gồm:
- Đang nằm bệnh viện, nhất là vì một tình trạng nghiêm trọng đòi hỏi phải chăm sóc đặc biệt ở ICU
- Tuổi cao
- Tắc nghẽn trong các mạch máu ở cánh tay hoặc chân (bệnh động mạch ngoại vi)
- Bệnh tiểu đường
- Huyết áp cao
- Suy tim
- Bệnh thận
- Bệnh gan

Biến chứng

Biến chứng tiềm ẩn của suy thận cấp tính bao gồm:
- Sự tích tụ chất lỏng trong phổi, có thể gây khó thở.
- Tức ngực. Nếu lớp màng bao tim bị viêm, bệnh nhân có thể bị đau ngực.
- Yếu bắp thịt. Khi chất lỏng và chất điện giải của cơ thể bị mất cân bằng, suy nhược bắp thịt xảy ra. Nồng độ potassium trong máu lên cao nguy hiểm.
- Tổn thương thận vĩnh viễn. Thỉnh thoảng, suy thận cấp tính gây mất vĩnh viễn chức năng thận, hoặc bệnh thận giai đoạn cuối. Những người có bệnh thận giai đoạn cuối cần lọc máu hoặc ghép thận để tồn tại.
- Tử vong. Suy thận cấp tính có thể dẫn tới mất chức năng thận và cuối cùng là cái chết. Nguy cơ tử vong cao hơn ở những người có vấn đề về thận trước khi suy thận cấp.

Hầu hết mọi người thường là đang phải nhập viện khi họ phát triển suy thận cấp. Nếu bệnh nhân phát triển các triệu chứng suy thận, nên gọi bác sĩ hoặc y tá.

Nếu không ở trong bệnh viện nhưng có triệu chứng suy thận, nên hẹn gặp với bác sĩ gia đình hoặc bác sĩ đa khoa. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có vấn đề về thận, bạn có thể được giới thiệu đến một bác sĩ chuyên về bệnh thận.

Điều trị

Điều trị suy thận cấp tính thường đòi hỏi phải nằm nhà thương. Tuy nhiên, hầu hết những người bị suy thận cấp tính thường đã nhập viện vì những tình trạng bệnh khác. Thời gian ở lại bệnh viện tùy thuộc vào nguyên nhân suy thận và tốc độ thận hồi phục.
Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể phục hồi ở nhà.
Việc điều trị suy thận gồm điều trị các nguyên nhân căn bản gây ra suy thận và điều trị biến chứng cho đến khi thận phục hồi. Bác sĩ cũng sẽ làm việc để ngăn ngừa biến chứng, cho phép thận hồi phục.
Nếu các chất độc tích tụ trong máu, bệnh nhân có thể cần phải chạy thận nhân tạo (hay còn gọi là lọc máu) tạm thời để giúp loại bỏ độc tố và các chất lỏng dư thừa trong khi thận hồi phục. Trong thời gian lọc máu, máy sẽ bơm máu ra khỏi cơ thể và được cho chạy qua một thận nhân tạo để lọc các chất thải. Máu sau đó được trả lại cho cơ thể.
Trong thời gian phục hồi, bác sĩ có thể đề nghị một thực đơn đặc biệt để giúp hỗ trợ thận và hạn chế công việc nó phải làm:
- Chọn thực phẩm ít chất potassium như táo, bắp cải, đậu xanh, nho và dâu tây.
- Tránh các sản phẩm có thêm muối, nhất là các loại thức ăn nhanh, bữa tối đông lạnh, súp đóng hộp, các loại rau đóng hộp, các loại thịt chế biến và pho mát.
- Hạn chế phốt pho. Phốt pho là một khoáng chất được tìm thấy trong thực phẩm như sữa, pho mát, đậu khô, đậu phộng và bơ đậu phộng.

Phòng ngừa

Suy thận cấp tính thường rất khó để dự đoán hay ngăn chặn nhưng có thể làm giảm nguy cơ bằng cách chăm sóc thận. Nên:
- Đọc kỹ nhãn thuốc khi dùng thuốc giảm đau mua tự do over- the- counter (OTC) và theo đúng các hướng dẫn, Các thuốc này gồm có như aspirin, acetaminophen và ibuprofen. Uống quá nhiều các loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ suy thận cấp tính, nhất là khi bạn đang có bệnh thận, bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao.
- Làm việc với bác sĩ để quản lý các vấn đề về thận. Nếu bạn có bệnh thận hoặc một tình trạng bệnh dễ tăng nguy cơ suy thận cấp tính, chẳng hạn như tiểu đường hoặc huyết áp cao, nên theo đúng mục tiêu điều trị và theo khuyến cáo của bác sĩ quản lý tình trạng của bạn.
- Sống lành mạnh là một ưu tiên. Hãy vận động nhiều, ăn uống hợp lý và cân bằng, và uống rượu chỉ trong chừng mực.