Những điều nên biết về thuốc lá

BS Nguyễn Thị Nhuận

Do sự báo động về những nguy hiểm của thuốc lá, số người bỏ hút thuốc trong những thập niên qua tăng lên rất nhiều. Tuy nhiên, gần đây, trào lưu hút thuốc và đặc biệt là thuốc lá điện tử, có chiều hướng tăng lên, nhất là trong giới trẻ.
Sau đây là một vài câu hỏi và trả lời về thuốc lá.

1. Tôi bỏ thuốc lá cách đây sáu tuần, nhưng giờ tôi ho rất nhiều - chuyện này không xảy ra khi tôi hút thuốc. Tại sao?

Trả lời: Chuyện này ít xẩy ra, nhưng một số người dường như bị ho nhiều hơn bình thường ngay sau khi ngừng hút thuốc. Tuy nhiên, chứng ho này thường là tạm thời và thực sự có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang bắt đầu hồi phục.
Khói thuốc lá làm chậm sự chuyển động bình thường của các sợi lông nhỏ li ti (cilia) lót mô phổi. Khi bạn ngừng hút thuốc, các lông li ti này hoạt động trở lại. Khi hoạt động của lông phục hồi và chất nhầy được loại ra khỏi phổi, bạn có thể ho nhiều hơn bình thường - có lẽ trong vài tuần - và sau đó giảm dần. Thêm vào đó, hầu hết các triệu chứng hô hấp khác như nhiều đờm và thở khó, cũng sẽ bớt dần cho đến một năm sau khi ngừng hút thuốc lá.
Trong thời gian chờ đợi, bạn có thể giúp làm nhanh tiến trình phục hồi bằng cách uống nhiều nước. Bạn cũng có thể tăng độ ẩm trong không khí bằng máy làm ẩm (humidifier hay vaporizers).
Nếu ho kéo dài hơn một tháng hoặc bạn ho ra máu, cần đi gặp bác sĩ.

2. Hút xì gà có an toàn hơn hút thuốc điếu không?

Trả lời: Có thể bạn đã nghe nói về chuyện này, nhưng câu trả lời là hút xì gà không an toàn hơn hút thuốc điếu - ngay cả khi bạn không cố ý hít khói.
Giống như hút thuốc điếu, hút xì gà làm bạn tiếp xúc với:
- Chất nicotine. Xì gà, giống như thuốc lá, chứa nicotine, chất có thể dẫn đến nghiện thuốc. Một điếu xì gà cỡ lớn có thể chứa nhiều nicotine gần bằng một gói thuốc lá. Nếu bạn hít khói xì gà, bạn có thể hít vào nhiều nicotine như là đang hút thuốc điếu. Và ngay cả khi bạn không cố ý hít vào, một lượng lớn nicotine có thể được hấp thụ qua lớp niêm mạc miệng của bạn. Hút xì gà thay vì thuốc lá không làm giảm nguy cơ nghiện nicotine.
- Khói phụ (second hand). Khói phụ từ xì gà có chứa các hóa chất độc hại tương tự khói phụ của thuốc điếu. Loại khói này có thể gây ra hoặc góp phần gây ung thư phổi và bệnh tim. Nó cũng làm tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của bệnh hen suyễn ở trẻ em, nhiễm trùng tai và nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới ở trẻ em.

Hút xì gà gây ra những rủi ro sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:
- Ung thư. Tất cả khói thuốc đều có chứa hóa chất có thể gây ung thư, và khói xì gà không phải là ngoại lệ. Hút xì gà thường xuyên làm tăng nguy cơ một số loại ung thư, bao gồm ung thư miệng, cổ họng, thực quản và thanh quản.
- Bệnh phổi và tim. Hút xì gà thường xuyên làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi, bao gồm khí phế thủng và viêm phế quản mãn tính. Nó cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, chẳng hạn như bệnh động mạch vành.
- Bệnh răng miệng. Hút xì gà có liên quan đến bệnh răng miệng, chẳng hạn như bệnh nướu răng và mất răng.
Chuyển từ hút thuốc điếu sang hút xì gà có thể đặc biệt có hại vì bạn có thể hít khói xì gà theo cách bạn hít khói thuốc lá. Càng hút nhiều xì gà và càng hít sâu thì càng có nhiều rủi ro.
Mặc dù những ảnh hưởng sức khỏe của việc hút xì gà thường xuyên không rõ ràng bằng thuốc điếu, an toàn nhất vẫn là việc không hút. Thay vì cố gắng lựa chọn giữa hút thuốc điếu và hút xì gà, hãy cố gắng bỏ hẳn thuốc lá. Không có dạng hút thuốc nào an toàn cả.

3. Hút thuốc lào (hookah) có an toàn hơn hút thuốc điếu không?

Trả lời: Hút thuốc lào (hookah) không an toàn hơn hút thuốc lá.
Còn được gọi là narghile, shisha hoặc goza, hookah là một ống dẫn nước có buồng xông khói, một cái bát, một cái ống và một cái vòi, cấu tạo như ống hút thuốc lào của Việt Nam. Thuốc lá đặc biệt (thuốc lào) được đốt ra khói, và khói đi qua nước và sau đó được hút qua một ống cao su gắn vào miệng.
Thuốc hút bằng cách này cũng độc hại như thuốc điếu, và nước trong ống hookah không lọc ra các thành phần độc hại trong khói thuốc như người ta tưởng. Người hút hookah thực sự có thể hít phải nhiều khói thuốc hơn những người hút thuốc điếu do số lượng lớn khói thuốc mà họ hít vào trong một buổi hút thuốc có thể kéo dài tới 60 phút.
Trong khi nghiên cứu về hút hookah vẫn còn đang được thực hiện, bằng chứng hiện có cho thấy nó gây ra nhiều nguy hiểm:
- Khói thuốc lào có chứa nhiều hợp chất độc hại, bao gồm tar (hắc ín), carbon monoxide, kim loại nặng và hóa chất gây ung thư. Trong thực tế, những người hút hookah tiếp xúc với nhiều khí carbon monoxide và khói hơn là những người hút thuốc điếu.
- Cũng như hút thuốc điếu, hút hookah có liên quan đến ung thư phổi và miệng, bệnh tim và các bệnh nghiêm trọng khác.
- Hút hookah cung cấp cùng một lượng nicotine như hút thuốc điếu, có thể dẫn đến việc nghiện thuốc.
- Hút thuốc hookah gây nguy hiểm liên quan đến khói phụ (second hand).
- Phụ nữ có thai hút hookah có thể sinh em bé bị nhẹ cân.
- Ống hookah được sử dụng trong các quán bar hookah và quán cà phê có thể không được rửa sạch đúng cách, có nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm.

4. Tại sao bỏ hút thuốc thường làm tăng cân? Tôi có thể làm gì để tránh nó?

Trả lời: Người ta rất thường bị tăng cân sau khi ngừng hút thuốc, đặc biệt là trong vài tháng đầu tiên - nhưng không phải là không thể tránh khỏi.
Hút thuốc thường có tác dụng làm không thấy đói và có thể làm tăng nhẹ sự biến dưỡng (metabolism) "đốt" thức ăn thành calories, khiến người hút thuốc không dễ tăng cân. Khi bạn bỏ hút thuốc, sự thèm ăn và sự biến dưỡng của bạn trở lại bình thường, có thể khiến bạn ăn nhiều hơn và đốt cháy ít calories hơn. Ngoài ra, khả năng ngửi và nếm thức ăn của bạn tăng lên sau khi bạn bỏ hút thuốc. Điều này có thể làm cho thức ăn hấp dẫn hơn, khiến bạn ăn nhiều hơn. Và nếu bạn thay thế hút thuốc bằng cách ăn vặt, lượng calories ăn vào có thể tăng lên nhanh chóng. Để tránh tăng cân khi bạn bỏ thuốc lá, hãy để ý kỹ đến việc ăn uống và tập thể dục trong kế hoạch ngừng hút thuốc của bạn.
- Vận động. Bao gồm hoạt động thể chất trong thói quen hàng ngày của bạn. Tập thể dục thường xuyên không chỉ đốt cháy calories mà còn giúp giảm các triệu chứng cai nghiện và cảm giác thèm hút.
- Lựa chọn thức ăn tốt cho bạn bằng cách ăn nhiều trái cây và rau quả. Ăn các phần ăn nhỏ hơn. Hạn chế đồ ngọt và đồ uống có chất rượu.
- Nếu bạn thấy đói giữa các bữa ăn, hãy chọn các món ăn nhẹ lành mạnh, chẳng hạn như trái cây tươi hoặc trái cây đóng hộp không đường, bắp rang không béo, hoặc sữa chua không béo.
- Làm việc với một chuyên viên dinh dưỡng. Nếu bạn đang dư cân hoặc hút thuốc nhiều, hãy nói chuyện với bác sĩ về khả năng cần có sự hỗ trợ quản lý cân nặng cá nhân từ một chuyên gia dinh dưỡng.
Trên tất cả, hãy nhớ rằng lợi ích sức khỏe của việc không hút thuốc vượt xa các vấn đề liên quan đến việc tăng cân vừa phải

5. Có đúng là hút thuốc lá gây ra nếp nhăn?

Trả lời: Đúng. Vì vậy, nếu bạn cần thêm một lý do khác để thúc đẩy bạn bỏ hút thuốc lá, nên thêm việc bị nếp nhăn sớm vào danh sách. Hút thuốc có thể tăng tiến trình lão hóa bình thường của làn da, góp phần gây ra nếp nhăn. Những thay đổi này có thể chỉ xảy ra sau 10 năm hút thuốc. Càng hút nhiều thuốc lá và hút càng lâu thì càng có nhiều nếp nhăn trên da - tuy việc da bị tổn thương sớm do hút thuốc có thể khó nhìn thấy ban đầu. Ngoài tuổi tác, hút thuốc lá là yếu tố mạnh nhất của việc gây nếp nhăn trên mặt ở nam giới và phụ nữ. Thuốc lá không chỉ gây ra các nếp nhăn trên mặt của bạn. Hút thuốc lá cũng có liên quan đến tăng nếp nhăn và tổn thương da trên các bộ phận khác của cơ thể, bao gồm cả cánh tay bên trong của bạn. Trong khi các nếp nhăn trên da có thể không hồi phục được, bạn có thể ngăn ngừa tình trạng nhăn nheo thêm bằng cách bỏ hút thuốc ngay bây giờ.

Thuốc lá làm tăng nếp nhăn bằng cách nào? Chất nicotine trong thuốc lá làm hẹp các mạch máu ở các lớp ngoài cùng của da khiến làm suy yếu lưu lượng máu đến da. Với ít lưu lượng máu hơn, da không nhận được nhiều oxy và các chất dinh dưỡng quan trọng, chẳng hạn như vitamin A. Nhiều chất trong hơn 4.000 hóa chất trong khói thuốc lá cũng làm tổn thương collagen và elastin, là những chất sợi giúp da của bạn có độ bền và độ đàn hồi . Kết quả là, da bắt đầu chảy xệ và nhăn sớm vì hút thuốc. Ngoài ra, tiếp xúc nhiều lần với sức nóng từ thuốc lá đang cháy và nét mặt bạn tạo ra khi hút thuốc - chẳng hạn như mím môi khi hít vào và nheo mắt để tránh khói - cũng đóng góp vào việc làm da nhăn.

6. Thuốc lá điện tử có an toàn hơn và giúp cai thuốc không?

Trả lời: Thuốc lá điện tử là các thiết bị hoạt động bằng pin có thể làm nóng một loại chất lỏng (thường nhưng không phải lúc nào cũng chứa nicotin), biến nó thành hơi có thể hít vào. Sử dụng thuốc lá điện tử thường được gọi là vaping.Thuốc lá được thiết kế nhiều kiểu khác nhau. Một số được bán như một điếu đã có đầy thuốc, trong khi một số khác được thiết kế để người dùng có thể tự thêm những dung dịch chế riêng. Các dung dịch này thường là glycerin thực vật hoặc propylene glycol là thành phần chính, nicotine, hương liệu và các chất phụ gia khác.

Thuốc lá điện tử có an toàn không? Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy thuốc lá điện tử là an toàn. Vì không đốt thuốc, hầu hết các chuyên gia đồng ý rằng thuốc điện tử có khả năng gây ra ít tác hại hơn thuốc lá truyền thống. Hầu hết các nhà sản xuất thuốc lá điện tử đều cho rằng sản phẩm của họ là một lựa chọn an toàn thay cho thuốc lá thông thường. Tuy nhiên, FDA đã đặt câu hỏi về sự an toàn của các sản phẩm này. Các nhà nghiên cứu đã cho thấy rằng một số thuốc lá điện tử có số lượng nicotin rất khác với những gì có trên nhãn. Ngoài ra, một số tác nhân hương liệu và các chất phụ gia khác đã được chứng minh là độc hại. Tác dụng sức khỏe lâu dài của việc hít glycerin thực vật, propylene glycol và các chất phụ gia khác chưa được biết đến. FDA và nhiều tổ chức chăm sóc sức khỏe, trong đó có Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ, đã ban hành các cảnh báo về nguy cơ sức khỏe của thuốc lá điện tử.

Thuốc lá điện tử có giúp tôi bỏ thuốc lá không? Các kết quả nghiên cứu không giống nhau. Thuốc lá điện tử không hiệu quả hơn thuốc thay thế nicotine trong việc giúp mọi người bỏ thuốc. Lực lượng đặc nhiệm của Dịch Vụ Phòng Ngừa Hoa Kỳ đã kết luận rằng bằng chứng hiện tại không đủ để khuyên lấy thuốc lá điện tử làm cách cai thuốc lá ở người lớn.

Nếu bạn muốn được giúp đỡ để ngăn chặn hút thuốc lá, nên biết là có bảy loại thuốc được FDA chấp thuận đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả cho mục đích này. Một sự kết hợp giữa thuốc cai và tư vấn đã được chứng minh là hoạt động tốt nhất.