Nguy cơ khủng hoảng năng lượng đe dọa toàn cầu

Xe xếp hàng mua xăng tại Jieh phía nam thủ đô Beirut, Lebanon ở Trung Đông ngày 3 tháng 9, 2021. (Hussam Shbaro/ Anadolu Agency via Getty Images)

BRUSSELS - Nỗ lực loại bỏ than đá, giữa lúc nhu cầu năng lượng gia tăng để phục hồi sau đại dịch, đang khiến nhiều nước thiếu nguồn cung năng lượng nghiêm trọng.

Trong hoàn cảnh mùa đông đang đến gần, nhu cầu sưởi ấm trở nên cần thiết. Tuy nhiên, các kho dự trữ năng lượng tại Âu Châu đang ở mức thấp đáng báo động.

Rắc rối bắt đầu từ mùa đông năm ngoái, khi thời tiết lạnh bất thường khiến nhu cầu sưởi ấm gia tăng, làm giảm nghiêm trọng trữ lượng khí đốt xuống mức đáng lo ngại là 30% vào tháng 3.

Tới mùa xuân, với chiến dịch chích ngừa Covid-19 thành công, hoạt động kinh doanh và tiêu thụ tại Âu Châu tăng trở lại nhanh chóng, thúc đẩy làn sóng tiêu thụ năng lượng mới.

Nhu cầu tiếp tục tăng trong mùa hè, do thời tiết nóng khiến người dân sử dụng máy lạnh nhiều hơn. Tuy nhiên, nhu cầu tăng không đi kèm với sự gia tăng về nguồn cung năng lượng, khi dòng khí đốt được Nga, Na Uy và Algeria cung cấp cho Âu Châu vẫn ở mức bình thường, bất chấp giá cả tăng. Trong khi đó, các nhà máy điện hạt nhân lạc hậu của Âu Châu đang bị loại bỏ dần hoặc hoạt động ngày càng kém hiệu quả.

Ông Tim Gore, chuyên gia thuộc Viện Chính sách môi trường Âu Châu, cho biết ngoài những lý do trên, nhiều yếu tố khác đang khiến vấn đề thêm trầm trọng.

“Chúng tôi đã thành công trong việc đưa than đá khỏi mạng lưới điện, nhưng nguồn năng lượng từ gió gần đây lại giảm vì thời tiết,” ông Gore giải thích.

Hậu quả là giá khí đốt tại Âu Châu đã tăng gần 500% trong năm qua. Dù Liên Âu (EU) giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, nhưng sự thay đổi này chưa đủ nhanh và rộng để đáp ứng nhu cầu tăng cao.

Giờ đây, ngay cả một mùa đông với mức nhiệt độ bình thường tại Bắc Bán cầu cũng có nguy cơ làm tăng giá khí đốt ở hầu hết các khu vực trên thế giới. Các nhà lập pháp Âu Châu đang hy vọng thời tiết năm nay sẽ không quá cực đoan, bởi hiện đã quá muộn để tăng nguồn cung.

Á Châu cũng rơi vào tình huống tương tự, khi các nhà nhập cảng khí gas đang phải trả mức giá cao kỷ lục đối với thời điểm này trong năm, nhằm bảo đảm nguồn cung cấp. Một số bắt đầu tăng cường mua những nhiên liệu có hại cho môi trường hơn như than và xăng dầu, đề phòng trường hợp thiếu năng lượng. Tình trạng này có thể gây suy yếu nỗ lực đạt những mục tiêu bảo vệ môi trường của các nước.

Theo dữ liệu quan thuế, Trung Cộng, nước mua nhiều khí đốt nhất thế giới, đã không tăng dự trữ khí đốt đủ nhanh, dù lượng nhập cảng tăng gần gấp đôi so với năm ngoái, trong khi Chủ Tịch Tập Cận Bình nỗ lực thúc đẩy giảm ô nhiễm. Mục tiêu này buộc chính quyền nhiều tỉnh ở Trung Cộng phải áp dụng những biện pháp tạm thời như cúp điện quy mô lớn.

Ngoài ra, tình trạng thiếu than đá cũng là một lý do gây thiếu điện tại Trung Cộng. Một cuộc khủng hoảng năng lượng có thể khiến tình trạng thiếu điện tại Trung Cộng thêm trầm trọng, khi chính quyền phải dùng khí gas để thắp sáng và sưởi ấm cho các gia đình trong mùa đông, thay vì sản xuất điện.

Việc các nhà máy Trung Cộng bị thiếu điện sẽ dẫn đến giá thép và nhôm toàn cầu tăng vọt. Tại Âu Châu, chi phí năng lượng tăng bất ngờ đã buộc một số nhà máy phân bón phải giảm sản lượng, và nhiều cơ sở sản xuất khác sắp rơi vào cảnh tương tự. Vì vậy, chi phí sản xuất của nông dân có nguy cơ cũng tăng, làm trầm trọng thêm nạn lạm phát lương thực toàn cầu.

Sau khi Âu Châu dần nối lại hoạt động, các nước Đông Á cũng tái khởi động nền kinh tế, dẫn đến nhu cầu năng lượng gia tăng. Các dịch vụ cung cấp điện tại Nhật Bản và Nam Hàn phần lớn được bảo đảm nhờ những hợp đồng mua khí gas dài hạn. Tuy nhiên, hãng điện lực Nam Hàn vào tuần trước đã thông báo sẽ tăng giá điện lần đầu tiên trong vòng tám năm, bởi một đợt lạnh đột ngột có thể buộc các công ty phải mua khí đốt khẩn cấp với giá cao kỷ lục. Tình huống này đã xảy ra vào mùa đông năm ngoái.

Chi phí duy trì nguồn cung khí đốt thậm chí đã châm ngòi bất đồng chính trị tại Pakistan, khi các chính trị gia đối lập yêu cầu điều tra việc nhập cảng mặt hàng này do các hãng quốc doanh thực hiện.

Tại Brazil, Nam Mỹ dòng chảy trên sông Parana đã hạ xuống mức thấp nhất trong gần 1 thế kỷ, khiến sản lượng thủy điện giảm, buộc các hãng điện lực phải phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt. Hồi tháng 7, nước này tăng nhập cảng khí đốt lên mức cao kỷ lục, khiến hóa đơn điện của các gia đình cũng tăng vọt.

“Cơn khát” năng lượng từ Á Châu, Âu Châu, Trung Đông và Nam Mỹ khiến cả thế giới hướng đến các nước xuất cảng khí gas như Qatar, Hoa Kỳ, Trinidad và Tobago.

“Mọi khách hàng của chúng tôi đều có nhu cầu rất lớn, nhưng chúng tôi không thể đáp ứng tất cả,” Bộ Trưởng Năng Lượng Qatar Saad Al-Kaabi nói.

Trong khi đó, các nhà xuất cảng Hoa Kỳ sẵn sàng vận chuyển nhiều hàng hơn nhờ những dự án khai thác mới khởi động. Tuy nhiên, các hãng này vẫn phải ưu tiên cung cấp khí gas cho thị trường nội địa.

Dù giá khí đốt tại Hoa Kỳ thấp hơn đáng kể so với Âu Châu và Á Châu, nhưng chúng vẫn đang ở gần mức cao nhất kể từ năm 2014. Lượng khí đốt dự trữ cũng đang thấp hơn mức trung bình theo mùa.

Tổ chức Người Tiêu Thụ Năng Lượng Công Nghiệp Hoa Kỳ đã yêu cầu Bộ Năng Lượng giảm xuất cảng cho tới khi lượng khí đốt dự trữ trở lại mức bình thường. Hành động này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hụt năng lượng ở nước ngoài.

Vì vậy, giới quan sát nhận xét nền kinh tế thế giới có thể lãnh hậu quả của sự phụ thuộc vào khí đốt trong mùa đông năm nay.