Mùa hè, coi chừng bị cháy nắng

Ai đã từng bị cháy nắng đều nhớ rõ cái đau đớn khi da bị cháy phỏng. Vùng da cháy bị đau, đỏ và sưng. Trong một số trường hợp da có thể phồng rộp. Bạn cũng có thể bị đau đầu, sốt và buồn nôn.
Cháy nắng xảy ra do tiếp xúc quá nhiều với tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời hoặc các nguồn nhân tạo, chẳng hạn như đèn mặt trời (sunlamps).

Tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời nhiều lần dẫn đến cháy nắng làm tăng nguy cơ bị các tổn thương da khác và một số bệnh như da khô hoặc nhăn, nám đen, sần sùi và ung thư da. Bạn thường có thể chữa cháy nắng bằng các biện pháp đơn giản tại nhà. Cháy nắng có thể mất vài ngày hoặc lâu hơn mới hết.
Bạn có thể ngăn ngừa cháy nắng bằng cách bảo vệ làn da, đặc biệt khi ở ngoài trời, ngay cả trong những ngày mát mẻ hoặc nhiều mây.

*Triệu chứng
Các triệu chứng cháy nắng bao gồm:
- Da hồng hoặc đỏ
- Da cảm thấy ấm hoặc nóng khi chạm vào
- Đau và ngứa
- Sưng
- Các mụn nước nhỏ chứa đầy chất lỏng, có thể vỡ ra
- Nhức đầu, sốt, buồn nôn và mệt mỏi nếu bị cháy nắng nặng

Bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể bạn - gồm cả tai, da đầu và môi - đều có thể bị phỏng. Ngay cả các chỗ được che chắn cũng có thể bị cháy nắng nếu có chỗ hở dù nhỏ, ví dụ, quần áo làm bằng vải dệt lỏng lẻo cho phép tia cực tím (UV) xuyên qua. Mắt của bạn, cực kỳ nhạy cảm với ánh sáng tia cực tím của mặt trời, cũng có thể bị phỏng. Đôi mắt bị cháy nắng có thể cảm thấy đau đớn.
Các triệu chứng của cháy nắng thường xuất hiện trong vòng vài giờ sau khi phơi nắng nhưng có thể phải mất một ngày hoặc lâu hơn để biết mức độ cháy nắng. Trong vài ngày, cơ thể có thể bắt đầu tự phục hồi bằng cách "lột" lớp da trên cùng bị hư hại. Sau khi lột, làn da có thể tạm thời có màu sắc và vằn vện không đều. Một vết cháy nắng nặng có thể mất vài ngày hoặc lâu hơn để chữa lành.

*Khi nào nên đi khám bệnh?
Nên gặp bác sĩ nếu bị cháy nắng:
- Phồng rộp chiếm một phần lớn cơ thể
- Đi kèm với sốt cao, cực kỳ đau đớn, nhức đầu, lẫn lộn, buồn nôn hoặc ớn lạnh
- Không bớt sau vài ngày

Cũng nên tìm chăm sóc y tế nếu có các triệu chứng của nhiễm trùng bao gồm
- Đau ngày càng nhiều, sờ vào đau
- Sưng ngày càng tăng
- Chảy mủ vàng từ các bọng nước vỡ ra
- Các vệt đỏ từ các bọng nước vỡ

*Nguyên nhân
Cháy nắng là do tiếp xúc với quá nhiều tia cực tím (UV). Tia cực tím A (UVA) là loại bức xạ mặt trời liên quan nhiều nhất đến việc lão hóa da. Tia cực tím B (UVB) có liên quan đến cháy nắng. Tiếp xúc với cả hai loại phóng xạ có liên quan đến phát triển ung thư da. Ánh sáng mặt trời và giường tắm nắng cũng tạo ra tia UV và có thể gây cháy nắng.

Melanin là sắc tố đen ở lớp ngoài của da (biểu bì) khiến làn da có màu sắc bình thường. Khi bạn tiếp xúc với tia UV, cơ thể bạn sẽ tự bảo vệ mình bằng cách đẩy nhanh việc sản xuất melanin khiến làn da có màu tối hơn, làn da rám nắng.

Da rám nắng là cách cơ thể bạn ngăn chặn các tia UV để ngăn ngừa cháy nắng và tổn thương da khác. Nhưng sự bảo vệ cũng có giới hạn. Lượng melanin bạn sản xuất được tùy thuộc vào di truyền. Nhiều người không thể sản xuất đủ melanin để bảo vệ da. Cuối cùng, tia UV làm cho da bị phỏng, khiến da đau, đỏ và sưng.
Bạn có thể bị cháy nắng vào những ngày mát mẻ, u ám hoặc nhiều mây. Có đến 80 phần trăm tia UV xuyên qua các đám mây. Tuyết, cát, nước và các bề mặt khác có thể phản chiếu tia UV, đốt cháy làn da của bạn cũng nặng như ánh sáng mặt trời trực tiếp.

*Các yếu tố rủi ro
Các yếu tố nguy cơ gây cháy nắng bao gồm:
- Có làn da sáng, mắt xanh và tóc đỏ hoặc vàng
- Sống hoặc nghỉ hè ở nơi có nắng, ấm áp hoặc ở trên cao
- Làm việc ngoài trời
- Giải trí ngoài trời cùng lúc uống rượu
- Có bệnh sử bị cháy nắng
- Thường xuyên phơi da không được bảo vệ khỏi tia UV từ ánh sáng mặt trời hoặc các nguồn nhân tạo, chẳng hạn như giường tắm nắng
- Dùng thuốc khiến dễ bị cháy nắng (thuốc cảm quang)

*Biến chứng
Tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời nhiều lần sẽ bị cháy nắng làm tăng nguy cơ bị các tổn thương da khác và một số bệnh nhất định. Chúng bao gồm lão hóa da sớm và ung thư da.
1. Lão hóa da sớm
Ra nắng và bị cháy nắng nhiều lần làm tăng nhanh việc lão hóa của da, khiến bạn trông già hơn so với tuổi. Những thay đổi trên da do tia UV được gọi là quang hóa. Kết quả quang hóa bao gồm:
- Làm suy yếu các mô liên kết, làm giảm sức mạnh và độ đàn hồi của da
- Nếp nhăn sâu
- Da khô, sần sùi
- Các tĩnh mạch đỏ nhỏ trên má, mũi và tai
- Tàn nhang, phần lớn trên mặt và vai
- Những đốm sẫm màu hoặc đổi màu (macules) trên mặt, mu bàn tay, cánh tay, ngực và lưng trên

2. Tổn thương da tiền ung thư
Các tổn thương da tiền ung thư xuất hiện dưới dạng các mảng sần sùi, có vảy ở những khu vực đã bị tổn hại bởi ánh nắng mặt trời. Chúng có thể có màu trắng, hồng, hơi nâu hoặc nâu. Chúng thường được tìm thấy trên các vùng tiếp xúc với ánh nắng của đầu, mặt, cổ và tay của những người da sáng. Những mảng này có thể tiến hóa thành ung thư da.

3. Ung thư da
Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá nhiều, dù không bị cháy nắng, làm tăng nguy cơ ung thư da, chẳng hạn như melanoma. Nó có thể làm hại DNA của các tế bào da. Cháy nắng vào lúc nhỏ và tuổi thanh thiếu niên có thể làm tăng nguy cơ bị melanoma sau này trong cuộc sống.
Ung thư da phát triển phần lớn ở cácvùng cơ thể tiếp xúc nhiều nhất với ánh sáng mặt trời, như da đầu, mặt, môi, tai, cổ, ngực, cánh tay, bàn tay và chân. Ung thư da ở chân phổ biến ở phụ nữ hơn nam giới.
Một số loại ung thư da xuất hiện dưới dạng khối u nhỏ hoặc vết lở dễ chảy máu, đóng vảy, lành và sau đó mở lại. Một nốt ruồi hiện tại có thể thay đổi hoặc một nốt ruồi mới, trông đáng ngờ có thể phát triển thành melanoma. Một loại melanoma gọi là lentigo maligna phát triển ở những vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời một thời gian dài, bắt đầu như một vết bằng phẳng màu nâu rồi dần sẫm màu hơn và lan rộng.

Gặp bác sĩ nếu bạn thấy có một khối nhỏ mới mọc trên da, một thay đổi của da, một thay đổi bề ngoài hoặc kết cấu của một nốt ruồi , hoặc một vết loét không lành.

Tổn thương mắt
Mặt trời cũng có thể làm bỏng mắt bạn. Quá nhiều tia UV làm hư hại võng mạc, thủy tinh thể hoặc giác mạc. Sự phá hủy của mặt trời đối với thấu kính mắt có thể dẫn đến việc thấu kính bị mờ (đục thủy tinh thể). Đôi mắt bị cháy nắng có thể cảm thấy đau đớn. Cháy nắng của giác mạc còn được gọi là mù tuyết (snow blindness)

Chữa trị
Chữa cháy nắng bằng những cách sau:
- Làm mát da. Đắp lên vùng da bị ảnh hưởng một chiếc khăn sạch nđã nhúng nước mát. Hoặc tắm bằng nước mát.
- Thoa kem dưỡng ẩm, lotion hoặc gel. Kem dưỡng da lô hội hoặc kem dưỡng da calamine có thể làm dịu bớt cái nóng và đau.
- Uống nước để chống mất nước.
- Không làm vỡ các mụn nước nhỏ (không lớn hơn móng ngón tay út). Nếu mụn nước vỡ, nhẹ nhàng chùi sạch bằng xà bông nhẹ và nước, bôi thuốc mỡ kháng sinh và băng vết thương bằng băng gạc không dính. Nếu nổi ban, ngừng sử dụng thuốc mỡ và tìm chăm sóc y tế.

- Dùng thuốc giảm đau như ibuprofen (Advil, Motrin IB,...) để giúp giảm bớt sự khó chịu và sưng do cháy nắng. Một số loại thuốc chữa cháy nắng là gel.
- Tránh tiếp xúc thêm với ánh nắng mặt trời trong khi da đang hồi phục.
- Thoa kem hydrocortisone mua tự do nếu bị cháy nắng nặng.
Tìm chăm sóc y tế nếu bị các mụn nước lớn, chẳng hạn như những vết thương che hết lưng. Các mụn nước lớn nên được loại bỏ vì chúng hiếm khi nguyên vẹn. Nên tìm săn sóc y tế nếu bạn cảm thấy càng lúc càng đau hơn, đau đầu, lẫn lộn, buồn nôn, sốt, ớn lạnh hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng hạn như mụn nước có mủ hoặc vệt đỏ.

Phòng ngừa

Nên thực hành các phương pháp này để ngăn ngừa cháy nắng, ngay cả trong những ngày mát mẻ, nhiều mây hoặc có mây. Và hãy cẩn thận hơn xung quanh nước, tuyết và cát vì chúng phản chiếu tia nắng mặt trời. Ngoài ra, tia UV còn mạnh hơn ở độ cao.
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Những tia nắng mặt trời mạnh nhất trong những giờ này, vì vậy hãy cố gắng hoạch định các hoạt động ngoài trời vào những thời điểm khác. Nếu không thể làm điều đó, hãy giới hạn thời gian bạn ở dưới ánh mặt trời. Tìm kiếm bóng râm khi có thể.
- Tránh phơi nắng và sử dụng giường tắm nắng. Sử dụng giường tắm nắng để có được một làn da rám nắng không làm giảm nguy cơ bị cháy nắng.
- Che đậy. Khi ở ngoài trời, hãy đội một chiếc mũ rộng vành và quần áo có thể che kín bạn, bao gồm cả tay và chân. Màu tối cung cấp bảo vệ nhiều hơn, cũng như vải được dệt chặt chẽ. Cân nhắc sử dụng thiết bị ngoài trời được thiết kế đặc biệt để cung cấp khả năng chống nắng. Xem nhãn hiệu để biết hệ số chống tia cực tím (UPF), cho biết mức độ hiệu quả của loại vải ngăn chặn ánh sáng mặt trời. Số càng cao thì càng tốt.
- Sử dụng kem chống nắng thường xuyên và nhiều. Thoa kem chống nắng và son dưỡng môi chống nước với chỉ số SPF từ 30 trở lên và bảo vệ phổ rộng chống lại tia UVA và UVB. Khoảng 15 đến 30 phút trước khi ra ngoài trời, thoa kem chống nắng thật nhiều lên vùng da không được bảo vệ bởi quần áo.
Bôi thêm kem chống nắng sau mỗi 40 đến 80 phút, hoặc sớm hơn nếu kem bị trôi đi do bơi hoặc đổ mồ hôi. Nếu bạn đang sử dụng thuốc chống côn trùng, hãy thoa kem chống nắng trước. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh không khuyên dùng các sản phẩm kết hợp thuốc chống côn trùng với kem chống nắng.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm yêu cầu tất cả các loại kem chống nắng phải giữ được sức mạnh ban đầu của nó trong ít nhất ba năm. Kiểm tra nhãn kem chống nắng để biết hướng dẫn về ngày lưu trữ và ngày hết hạn. Vứt kem chống nắng đi nếu nó hết hạn hoặc đã lâu hơn ba tuổi.
Viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyên nên sử dụng các hình thức chống nắng khác như bóng râm hoặc quần áo, cho trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi. Giữ chúng mát và có đủ nước. Có thể sử dụng kem chống nắng cho trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi khi không có quần áo chống nắng và bóng râm. Các sản phẩm tốt nhất cho chúng là những sản phẩm có chứa chất chặn vật lý (oxit titan, oxit kẽm), vì chúng ít gây dị ứng da hơn.
- Đeo kính râm khi ra ngoài trời. Chọn kính râm có khả năng chống tia UVA và UVB. Coi kỹ đánh giá UV trên nhãn khi mua kính mới. Các ống kính sẫm màu hơn không nhất thiết tốt hơn trong việc ngăn chặn tia UV. Nên đeo kính râm vừa khít với khuôn mặt của bạn và có gọng kính che chắn ánh sáng mặt trời từ mọi góc độ.
- Hãy nhận biết các loại thuốc làm tăng sự nhạy cảm của bạn với ánh nắng mặt trời. Các loại thuốc thường khiến bạn nhạy cảm hơn với ánh sáng mặt trời bao gồm thuốc kháng histamine, ibuprofen, một số loại kháng sinh, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần và một số loại thuốc giảm cholesterol. Nói chuyện với dược sĩ về tác dụng phụ của thuốc.