Một thuyền nhân tị nạn nay trở thành giám đốc của Uber

DELHI, Ấn Độ - Vào năm 1979, Phạm Thuận có mặt trên một chiếc thuyền rời khỏi Việt Nam, một đất nước bị chiến tranh tàn phá suốt hơn hai thập niên. Trên chiếc thuyền dài 60 mét ấy, có Thuận, 10 tuổi, mẹ của ông, một đứa em trai, và khoảng 370 người khác, không có áo phao cứu sinh. Đây là đoạn mở đầu của một bài viết đăng trên báo Tech Asia cuối tuần qua.

Bài viết của tác giả Harsimran Julka kể lại hành trình từ một người tị nạn đến Mỹ với hai tay trắng, nay trở thành tổng giám đốc kỹ thuật của Uber, một công ty môi giới giữa người cần xe đưa đón và người có xe. Bài viết được đăng nhân dịp ông Thuận đến Ấn Độ để nói với những người có ước mơ tự tạo những bước tiên phong trong lãnh vực kinh doanh. Sau đây là tóm lược bài viết của ông Julka.

Khi nhóm thuyền nhân lên bờ ở Mã Lai năm 1979, Thuận và gia đình bị chính quyền địa phương từ chối, không cho tị nạn. Không thể trở về Việt Nam bị chiến tranh tàn phá, mẹ Thuận bèn quyết định đưa hai con lên một chiếc thuyền khác, chạy tới đảo Letung ở Nam Dương, nơi mà họ đã ở lại trong trại tị nạn được 10 tháng.
Chú bé Thuận thường bơi đến một thị trấn ở gần đó để mua kẹo. Rồi mẹ của Thuận bán số kẹo ấy trong trại tị nạn để kiếm tiền nuôi con.

Nay trong vai trò là tổng giám đốc về kỹ thuật của Uber (chief technology officer), ông Thuận nhớ lại, “Mỗi ngày chúng tôi thường kiếm lời được 10 cent, và đó là một khoản tiền lớn. Chúng tôi có thể mua cá tươi.” Ông nói chuyện với tác giả Harsimran Julka tại Delhi, nơi ông đang gặp các nhà kinh doanh nghiệp. Cuộc gặp gỡ này là một phần của một chương trình UberExchange.

Trở lại với câu chuyện thoát khỏi Việt Nam như thế nào, ông Thuận nói rằng chỉ có một xác suất 50 phần trăm sống sót trong những chuyến vượt biển. Trong những cuộc hành trình ấy, Thuận và gia đình gặp hải tặc hai lần.
“Chúng tôi không hoảng loạn. Trong thực tế chúng tôi bình tĩnh và nộp mạng khi bị bắt. Khỏi đầu cuộc hành trình là như thế,” ông gợi ý cho người muốn bước vào kinh doanh. “Ngay cả khi bạn mất tất cả trong một ngày, bạn có thể xây dựng lại mọi thứ, nếu bạn giữ được bình tĩnh.”

Ông Thuận nói rằng cuộc sống thuở bé của ông ở Sài Gòn trong thời chiến đã xóa đi nỗi sợ hãi đối với cái chết, và ông chấp nhận mọi sự, trong đó có việc xây dựng Uber, như là một kinh nghiệm học hỏi. “Chúng tôi đóng kín các cửa sổ của chúng tôi, và trải qua nhiều đêm trốn rúc dưới gầm bàn, bất cứ khi nào có một cuộc pháo kích.” Sau những đêm thành phố bị Việt Cộng pháo kích, vào những buổi sáng hôm sau, Thuận và những đứa trẻ khác đi ra ngoài, và chơi với hàng trăm vỏ đạn được bắn qua lại trong đêm.

Ông nói, “Điều đó đó đã dạy tôi rằng cuộc sống là phù du. Tôi khuyên các nhà kinh doanh trẻ nên coi các công ty khởi nghiệp của họ là một kinh nghiệm học tập. Ngay cả khi bạn mất hết mọi thứ, thì bạn vẫn có thể gầy dựng lại lần nữa. Bạn đang ở trong một thế giới tự do kia mà. Thậm chí nếu một ngày nào đó bạn mất đi tất cả, bạn có thể xây dựng lại lần nữa, nếu bạn giữ được bình tĩnh.”

Từ Nam Dương, mẹ Thuận xin tị nạn ở Mỹ. Đơn xin của gia đình đã được chấp thuận, và họ đáp xuống ở Maryland, nơi mẹ ông làm nhân viên giữ sổ sách kế toán tại một cây xăng vào ban ngày. Vào ban đêm, bà làm người gói hàng thực phẩm tại một siêu thị.

Thuận ghi danh vào một trường học. Cuối tuần ông làm việc tại một trạm rửa xe. Ông nói, “Tôi khuyến khích những người nào có ước vọng trở thành nhà kinh doanh nên tự giáo dục, ngay cả khi họ không muốn tốt nghiệp. Nền giáo dục đại học sẽ mở những cánh cửa cho bạn.”

Ông Thuận được nhận vào học một chương trình cử nhân khoa học máy điện toán, tại đại học MIT trong năm 1986. Ông tốt nghiệp vào năm 1991, khi internet vừa mới xuất hiện. Từ MIT, chàng thanh niên Việt Nam này tiếp tục làm việc tại HP Labs, Silicon Graphics, DoubleClick, và VMWare. Ông gia nhập Uber vào năm 2013, khi công ty này đã có mặt tại 60 thành phố và sử dụng khoảng 200 người. Hiện nay công ty có mặt trong khoảng 400 thành phố trên khắp thế giới.

Ông nói, “Tôi không đồng ý với việc bỏ ra những năm quý giá của cuộc đời để lấy một bằng tiến sĩ, trừ khi điều này đóng góp một cái gì đó cho cuộc sống của con người. Thay vì vậy, việc xây dựng một công ty khởi nghiệp có thể làm tăng thêm giá trị.”

Cha của Thuận, một người lính VNCH trở thành một nhà giáo ở Sài Gòn, đã ở lại trong nước. Ông Thuận gặp lại cha khi học xong và trở thành công dân Mỹ 10 năm sau. Trong những ngày đầu của công ty, Ông thấy ứng dụng Uber bị ngưng hoạt động nhiều lần, chỉ vì một lỗi mã hóa do một kỹ sư hoặc do một lỗi trong một chiếc máy. “Bây giờ chúng tôi không bị nghẽn nữa, vì chúng tôi đã bị nghẽn như vậy và giải quyết điều đó trong cuộc hành trình ban đầu của chúng tôi. Các nhà kinh doanh sẽ thường chóng gặp thất bại trong những ngày đầu tiên.”
Tại Uber, ông đã xây dựng lại kiến trúc của công ty theo một cách thức mà ngay cả khi một cái gì đó bị trục trặc ở một nơi nào đó, thì ứng dụng Uber sẽ vẫn hoạt động.

Giám đốc công nghệ của Uber đang giới thiệu một mô hình khả năng mở rộng lưỡng năng cho công ty ứng dụng taxi này. Uber đang xây dựng các cụm máy chủ của họ, cũng như dựa vào các nhà cung cấp bên thứ ba, như Amazon Web Services, để quản trị tải trọng.

Đối với một số nước như Trung Quốc, các yêu cầu của khách hàng được chuyển qua các máy chủ địa phương. Điều này giúp cho ứng dụng Uber đáp ứng nhanh nhạy hơn nhiều Trong tuần này Uber mở ra một trung tâm kỹ thuật ở Bangalore. Mục đích của trung tâm là giải quyết các vấn đề cụ thể ở Ấn Độ, chẳng hạn như lập bản đồ vị trí chính xác, các khoản thanh toán bằng tiền mặt, và làm cho ứng dụng hoạt động trên băng thông (bandwidth) thấp.

Công ty cũng đang thích nghi để giới thiệu những dịch vụ mới như UberEat. Uber đang suy nghĩ ở một quy mô rất lớn. Thuận nói, “Chúng tôi đang hình dung ra một nền tảng hệ thống điện toán cho việc tiêu thụ theo yêu cầu ở quy mô hành tinh. Tôi cảm thấy hào hứng với xây dựng một nền tảng có thể mang lại cho bạn bất cứ điều gì trong vòng mấy phút.” Trong chuyến Thuận đi thăm Ấn Độ vào tuần này, ông cũng dành thì giờ để dìu dắt một số công ty khởi nghiệp. Việc này là một phần của một chương trình UberExchange.