Một thiên tài ca nhạc Pháp vừa vĩnh viễn ra đi: Johnny Halliday

Bài NGỌC DIỄM

Sáng nay, thứ Tư 6 tháng 12, 2017, cả nước Pháp vừa thức giấc thì tin tức tràn ngập cho biết nam ca sĩ Johnny Halliday đã mất lúc hai giờ rưỡi khuya.

Ngày hôm trước, vừa có tin đại văn hào Jean d’Ormesson thành viên Hàn Lâm Viện hưởng thọ 92 tuổi về cõi vĩnh hằng thì đến phiên ca sĩ hình tượng quốc gia 74 mùa xuân xanh. Bầu trời xám xịt mang thêm niềm hiu hắt vào cuối thu.

Trên mạng xã hội Facebook và Twitter tràn ngập lời chia buồn của các đồng nghiệp với ông. Cựu Tổng Thống Sarkozy và nhiều nữ ca sĩ danh tiếng cổ thụ trên đất Pháp cũng phát biểu lời thương tiếc trên đài truyền hình, trong đó có bà vợ trẻ cuối cùng của ông năm nay mới 42 tuổi. Phu nhân đầu tiên cũng viết mấy dòng vô cùng cảm động. Gia đình nam ca sĩ đã nhận con nuôi là hai em bé gái gốc Việt Nam. Hiện nay những bé này tên Jade 12 tuổi và Joy 10 tuổi.

Sách và CD năm 1971, tư liệu của người viết bài.

Năm 1971, thủ đô Paris (Tư liệu)

Ca sĩ cỡi xe mô tô (Tư liệu)

Em bé Việt Nam đầu tiên được nhận làm con nuôi (France Info)

Riêng người Việt Nam chúng ta, thế hệ xưa lúc Pháp còn đô hộ cho đến trước 1975 thì giới trẻ lúc ấy đều ít nhiều biết đến “thần tượng” này và cô vợ cùng nghề xinh đẹp như búp bê Sylvie Vartan.

Nữ ca sĩ Sylvie Vartan, tim tan vỡ, đã mất người yêu thời trẻ không gì thay thế được (FI)

Ca sĩ Johnny Halliday tên họ thật sự là Jean-Philippe Léo Smet, sinh ngày 15 tháng Sáu, 1943 tại quận 9 ở thủ đô Paris. Nghề nghiệp chính là ca sĩ, nghề phụ là tài tử điện ảnh. Có lần, Johnny đã tiết lộ với báo chí tò mò phỏng vấn hỏi vì sao ông có giọng hát mạnh vô cùng. Đó là, những sợi dây thanh âm trong cổ họng của ông (cordes vocales) được trời cho bẩm sinh dầy cộm kỳ lạ khác người.

Chúng ta không khỏi nhớ lại nữ ca sĩ Khánh Ly trong bộ ba “những tiếng hát vượt thời gian” - gồm có Thái Thanh, Khánh Ly và Lệ Thu – cũng có cường độ đặc biệt như thế. Tiếng đồn rằng bà KL hút thuốc lá thường xuyên cho bộ dây phát ra tiếng trở nên khào khào rất hay, các sợi dây này có thể cũng đã tự tăng cường thêm lớp “áo giáp” chống độc nên dầy mạnh thêm.

Tôi xin kể lại trường hợp đặc biệt của thân mẫu là ngày xưa bà cụ rất thích uống cà phê nóng sôi mỗi sáng sớm. Không ngờ cà phê tự nó không độc hại gì, nhưng sức nóng quá mức của chất lỏng gần như còn sôi bỏng đã làm hỏng phần dây thanh âm trong cổ và sưng to lên. Thế là đi bác sĩ chữa trị cả năm mới hết, và tiếng nói thay đổi luôn là mạnh hơn và khào khào y như ca sĩ KL đến suốt đời. Lúc nói chuyện người khác đã để ý nghe thấy rồi.

Trong trường hợp ca sĩ Pháp Johnny, ông cho rằng dây thanh quản của ông tự nhiên tuy quả thật khói thuốc lá đốt nóng chúng nó lúc đó là có thật. Ông đã từ trần vì bệnh ung thư phổi chứ có gì lạ đâu. Hàng chục năm sức nóng cháy lửa của điếu thuốc vừa hun đúc tiếng hát như thợ rèn kiếm sắt vừa tàn phá bộ phổi sẵn dịp luôn. Những tấm hình chụp phổi nám đen trông thật ghê rợn của nạn nhân ung thư vẫn không làm giới tiêu thụ sợ hãi bởi nhân gần mà quả xa.

Hút thuốc lá từ khi bắt đầu là nhân, trong vòng 40 năm sau phổi nám đen đầy vết lỡ loét ghê rợn thành ung thư là quả. Trong vòng bốn thập niên ấy cuộc sống trải nghiệm gần như quá đầy đủ rồi thì nhân quả này họ quên mất đi vì chất kích thích gây nghiện là bạn cố tri. Bỏ nó không được nữa. Vì thế, lời khuyên của cổ nhân đến giờ vẫn còn giá trị mãi mãi là tránh xa nó, không bao giờ rớ tới.   

Nam ca sĩ JH là một trong những gương mặt danh nhân thuộc giới ca nhạc và điện ảnh Pháp rất nổi tiếng. Trong vòng 55 năm nghề nghiệp, thành tích của ông là vô số. Người đầu tiên hát nhạc rock’n’roll có từ năm 1950 bên Mỹ trên đất Pháp chính là Johnny Halliday. Nghĩa đen của cụm từ này là to rock = đu đưa và to roll = lăn tròn người, nghĩa bóng là từ bỏ cách sống cá nhân chủ nghĩa tư bản lên đường dấn thân giang hồ tứ chiếng. Còn nghĩa bên Pháp là ám chỉ sự giật gân, kích thích quá mạng nhún nhẩy theo điệu nhạc, không nghiêm chỉnh gì hết.

Từ gương JH, các nam ca sĩ khác nhào dô bắt chước và phong trào nhảy nhót kiểu Mỹ được giới trẻ bên Tây hoan hô nhiệt liệt. Nó là nguồn vui sống trào dâng ra ngoài của họ, của một thế giới tuổi trẻ không biên giới liên đới với nhau thật tự nhiên. Qua đến Việt Nam sau đó với các ban nhạc trẻ chuyên hát nhạc Pháp và sau đó là nhạc Mỹ, chẳng hạn như tam ca Ba Trái Táo đến giờ còn hương thơm vô giá phảng phất với Vy Vân, Tuyết Hương và Tuyết Dung sống tại tiểu bang California.

Tuyết Dung và ông xã là tay đàn ghi ta trứ danh Lưu Anh Dũng có lúc gặp gỡ chúng tôi cùng đi trại hè ở hòn đảo Pocquerolles. Đêm hè về nghe đôi uyên ương trình diễn vẫn còn đậm đà tính chuyên nghiệp tuyệt vời giữa đám đông mấy chục người bạn thân hữu của trường Tây Jean Jacques Rousseau (Lê Quý Đôn hiện giờ, đã đào tạo nhiều nhân tài như khoa học gia vũ trụ Trịnh Xuân Thuận).

Sau nhạc rốc do JH dẫn đầu, đến điệu nhảy twist và mashed potato. Lúc đó từ con nít tới người lớn bên nhà đều biết nhảy “tuýt”. Không thua gì hiện nay cũng vậy, ai cũng biết nhảy điệu nhạc trẻ Đại Hàn “Gangnam” style với vòng dây thừng vung lên bắt ngựa theo kiểu Yangkee Hoa Kỳ! Quả thật, những lời chia buồn ghi rằng mất mát đại ca sĩ JH là mất đi chút xíu hồn âm nhạc “rốc en rôn” quá đúng đắn. Mất mà vẫn còn qua lớp trẻ thay thế, hiện tượng ca nhạc sống mãi với loài người.

Trên Youtube, người Pháp giải thích tường tận cách nhảy ngựa hý này (Learn how to dance Gangnam style, dài 4’54). Ca nhạc kèm theo nhảy múa quả nhiên là món quà cao quý nhất đấng Thiên Nhiên đã trao tặng cho con người với khả năng nghệ thuật này.

Những khía cạnh lung linh màu sắc tuyệt diệu như viên kim cương do nghệ sĩ ca hát phát ra lúc thì rốc, lúc thì pop, lúc thì rhythme and blues, lúc soul, lúc country, lúc bắt qua nhạc vàng variété, lúc chậm rãi đi dạo mát với khúc ballade. Năm mươi năm nghề nghiệp là xâu chuỗi đá quý nói trên đưa JH lên đỉnh cao nghệ thuật trong nhiều quốc gia nói tiếng Pháp. Ông đi tới đâu là cuộc trình diễn đều bán hết vé. Riêng tại quê hương Pháp thì sân vận động thủ đô Paris dầy đặc gần trăm ngàn fan đến xem mỗi khi có chương trình ca nhạc của Johnny.

Nam ca sĩ lúc đã hơn 70 tuổi vẫn còn tráng kiện (đài FranceInfo)

Tổng cộng ca sĩ cổ thụ Johnny Halliday đã thực hiện 183 cuộc trình diễn thế giới, 27 lần tái ngộ thủ đô Paris; số người tham gia xem show của ông là 28 triệu! Ông thu thanh khoảng 1000 bài hát, viết nên 100 bài ca, bán được 110 triệu đĩa hát. Toàn thể nghề nghiệp tưởng thưởng với 40 đĩa vàng, 22 đĩa bạch kim, 5 đĩa kim cương và 10 Chiến Thắng nhạc. Tất cả ghi lại trong 50 albums thu phòng và 29 albums thu trình diễn sống. Một sự nghiệp đồ sộ xứng danh là một trong những thiên tài ca nhạc trên thế giới.

Từ năm 2014 cho đến năm 2017, ông còn cố gắng có mặt trong nhóm ba ca sĩ kỳ cựu Les Vieilles Canailles (tạm dịch “Chiến hữu thâm niên”) gồm có ông và Eddy Mitchell -một nam ca sĩ kỳ tài khác, và Jacques Dutronc vốn là phu quân danh tiếng của nữ ca sĩ Françoise Hardy. Coi vậy mà JH và hai chiến hữu thâm niên đã làm được 17 cuộc du diễn ở thủ đô Paris và ngoài nước (Bỉ, Thụy Sĩ). Trận chiến cuối cùng thứ 17 xảy ra ở Carcassonne thuộc miền Nam nước Pháp vào hè năm nay, tháng Bảy 2017. Sau đó vài tháng, JH vào bệnh viện vì ung thư di căn và nặng thêm làm khó thở. Tuy vậy, ông đã về tư gia tên là La Savannah, một ngôi nhà rộng 900 mét vuông ở ngoại ô Paris tên là Marnes-la-Coquette. La Savannah là tên có nguồn gốc Mỹ (savanne, bình nguyên) chỉ định thành phố Georgie ở Bắc Mỹ; còn dùng chỉ tên loài mèo lạ. Tại ngôi biệt thự này, cảnh sát đã giữ an ninh cho nữ gia chủ còn lại vì các fan bắt đầu tìm cách tụ họp nơi đây. Một fan nữ khóc lóc thảm thiết nói rằng tuổi trẻ của tôi đã ra đi cùng ca sĩ yêu mến rồi!

Tại ngôi biệt thự lộng lẫy nhiều căn phòng, có cả piscine hiếm thấy, phu nhân Laeticia đã mời bác sĩ riêng ở luôn tại chỗ chăm sóc thường trực và ê kíp ba nữ y tá thay phiên phục vụ. Tất cả được sắp đặt giống y căn nhà bên Los Angeles mà Johnny ao ước muốn ở đó chữa trị nhưng không tiện. Trong quá khứ, biệt thự này đã được chủ nhân rao bán giá 26 triệu Âu kim kể cả đồ đạc năm 2010 nhưng không ai mua nên họ sống nơi đây đến hiện nay.

Nam ca sĩ và phu nhân Laeticia cách nhau 32 tuổi (đài France Info)

Laeticia thông báo phu quân của bà ra đi với sự can đảm và xứng đáng là người (FI)

Kết thúc bài viết, tôi xin nhắc lại một bài hát đặc biệt đó là bài “Quelque chose de Tennessee,” câu đặc biệt nhất là “On a tous quelque chose en nous de Tennessee” (Chúng ta ai cũng có cái gì đó của Tennessee). Bài này do ca-nhạc sĩ tài danh qua đời sớm Michel Berger (phu quân của France Gall) ở tuổi 45 viết riêng cho Johnny để vinh danh tác giả kịch nghệ Tennessee Williams (Un tramway nommé Désir và La Ménagerie de verre).

Bài hát thành công đến nỗi nó trở thành bài tủ mỗi lần đi tua diễn kể từ năm 1985. Đại ca sĩ cũng đã vượt đại dương sang Mỹ lần đầu tiên năm 2014 đến Los Angeles, trình diễn gần một tháng trong 12 thành phố ở Bắc Mỹ và qua luôn Canada. Một chi tiết khác khá lạ lẫm là Halliday thay cho tên Smet nguồn gốc Thổ Nhĩ Kỳ bên Bỉ, Johnny là tên gốc Anh. (nd)