Khám phá ngành buôn lậu cây Cali làm cây kiểng ở Á Châu

Giới trung lưu Trung Hoa bắt đầu chơi cây succulent từ miền Tây Hoa Kỳ, đưa đến tình trạng buôn lậu cây này trong mấy năm gần đây. (Getty Images)

Trong số báo ra ngày thứ Sáu, 20 tháng Tư, 2018, tờ San Jose Mercury đã đăng một bài phóng sự điều tra đặc biệt về những đường dây bứng cây succulent hoang dã ở California, để cung cấp cho giới trung lưu và thượng lưu đang có mốt chơi cây này, đặc biệt là tại Trung Quốc.
Cuộc điều tra đã bắt đầu từ sự việc một phụ nữ tình cờ thấy đất rơi rớt từ một thùng giấy của một ông gốc Á Đông đang chuẩn bị gởi hàng từ Bắc California đến Trung Quốc. Từ sự trình báo của phụ nữ này, nhà chức trách mở cuộc điều tra và khám phá ngành buôn lậu cây succulent hoang dã.
Succulent là cây mọng nước rất thông thường ở California. Những người bị bắt là người Đại Hàn và người Trung Hoa. Dưới đây là trích đoạn từ loạt bài phóng sự của tờ Mercury.


Giống cây succulent này - Dudleya farinosa (hay còn gọi là Bluff Lettuce - xà-lách vách núi) đã bị bứng trộm rất nhiều dọc theo bãi biển ở Bắc California, để cung cấp cho thị trường chợ đen tại Trung Quốc. (Hình: World of Succulents)

Các thám tử về động vật hoang dã của California đã phá vỡ một vụ ăn trộm cây quốc tế, truy dò những manh mối kỳ lạ nhất: bụi đất rớt ra từ các bưu kiện, những chiếc ba lô đầy ắp được để lại trên các vách đá ngoài biển, một chiếc xe van khả nghi chở những thùng lớn, và những hố trong cát.

Đây là cuộc điều tra bí mật đầu tiên về thực vật của California. Các nghi can là người Đại Hàn và người Trung Hoa, và họ đang bị truy tố tội hình sự.

Và một số loại cây bị “bắt cóc” - những cây trường sinh thuộc loại mọng nước (succulent), bé nhỏ, nằm rạp trên mặt đất, và được yêu chuộng, có tên khoa học là Dudleya farinosa - đã được đưa về lại đất Mỹ. Trong tuần này, các tình nguyện viên đã trả hàng ngàn cây này về lại những vách đá ở ven biển hoang dã và lộng gió tại miền bắc California. Thêm hàng trăm cây nữa sẽ ở trong chậu, được chăm nom bởi những tình nguyện viên khác, cho đến khi được trồng lại trong mùa thu năm 2018.


Giống cây succulent đẹp, dễ trồng, được nhiều người ưa thích. (Getty Images)

“Những cây này đều thuộc về California, là cây của chúng ta,” một thám tử thuộc Nha Cá Và Động Vật Hoang Dã (CDFW) của tiểu bang nói với báo Mercury. Đây là cơ quan đứng đầu trong một nhóm mà trong đó có cả Cơ Quan Bưu Điện Hoa Kỳ, các cơ quan phụ trách công viên liên bang, tiểu bang và Vịnh Miền Đông, Hội Thực Vật Bản Địa California, viện đại học UC Santa Cruz, và các công dân địa phương.
Một viên chức xin giấu tên đã lo lắng khi nói, “Sự việc này quá kinh khủng. Liệu còn thiếu mất bao nhiêu cây nữa mà chúng ta không biết?"

Các nhân viên canh gác của tiểu bang đã bắt giữ một số nghi can trong ba vụ trộm cắp riêng rẽ, dọc theo bờ biển Humboldt và Mendocino ở Bắc California. Có một người đã bị kết án; hai trường hợp kia vẫn đang chờ giải quyết.


Cây succulent rất phổ biến ở California, Oregon, nhưng hiếm ở Á Châu. (Getty Images)

Nhưng họ sợ rằng thêm nhiều cây nữa đã biến mất mà không ai để ý. Nhà chức trách nói rằng có một thị trường chợ đen đang phát đạt ở Á Châu, có nghĩa là những cây bản xứ California đều dễ bị tổn thương ở bất cứ nơi nào nó chúng mọc lên, từ Oregon cho tới biên giới Mễ Tây Cơ. Một giống cây được tìm thấy ở Santa Clara County, đang bị đe doạ tuyệt chủng. Các nhà khoa học thiên nhiên tại địa phương sẽ không tiết lộ vị trí của giống cây đó, để bảo vệ cho nó.

Các điều tra viên nghi ngờ rằng có những đường dây buôn lậu có tổ chức từ Á Châu đứng đằng sau những vụ phạm tội đó. Tại Á Châu những cây bị đánh cắp được bán với giá lên tới $50 Mỹ kim một chậu.
Một tầng lớp trung lưu đang lên ở Trung Quốc, với hàng triệu người hiện giờ có thể đủ khả năng sắm những giàn cây kiểng trang trí, đang thúc đẩy nhu cầu mua cây lậu từ những nơi khác trên thế giới.

Thoạt nhìn, những cây succulent này, trong tiếng Anh còn được gọi là “bluff lettuce” (rau diếp vách núi) hoặc “powdery liveforever” (trường sinh bột), dường như không mấy bõ công.

Những cây dáng giọt nước màu xanh lam xanh lục, với những lớp lá múp như hoa hồng có đỏ tươi, có dáng vẻ lạ lẫm. Nhưng khi nở hoa chúng toát ra vẻ đẹp, dựng lên một thân cây cao và một cụm hoa vàng giống chùm nến sáng.

Cây được nhiều người Mỹ ưa thích, và thậm chí họ lập trang Facebook riêng về cây Dudleya. Từ lâu người ta đã ngưỡng mộ nói vì sức bền bỉ của giống cây này.

Quần thể cây Dudleya lần đầu tiên được báo động vào năm 2017, khi tin tức được loan ra về vụ một chiếc xe vận tải lớn ở Baja California (Mễ Tây Cơ), chất đầy 4,746 mẫu của một loài thực vậy đặc biệt hiếm có, bị bứng ra khỏi hòn đảo duy nhất mà những cây này được tìm thấy.

Cuộc điều tra được mở ra sau một cú điện thoại nặc danh trong tháng 12 gọi cho ông Patrick Freeling, một nhân viên cang gác thú săn của cơ quan CDFW nổi tiếng là cần mẫn.
Cú gọi xuất phát từ một phụ nữ. Bà đã cảm thấy thất vọng khi bị mắc kẹt
trong một hàng dài tại văn phòng bưu điện, khi tìm cách gửi một gói hàng trong tháng 12 năm ngoái tại nhà bưu điện nhỏ xíu ở Mendocino.
Bà thấy một ông đứng sắp hàng phía trước tính gửi 60 gói hàng đi Trung Quốc. Khi có thêm nhiều người vào sắp hàng, bà hỏi ông ta, “Ông đang gửi hàng gì vậy?” Ông ấy liền đưa ngón tay lên môi và nói, “Suỵt, một thứ rất quý,” ông Freeling kể với nhật báo. Bà hỏi tiếp, “Ông lấy nó ở đâu vậy?” Người đàn ông đã chỉ tay ra phía biển.

Được ông Freeling báo động, sở Quan Thuế Và Bảo Vệ Biên Giới liền rọi quang tuyến vào các gói hàng, và phát hiện ra cây Dudleya trong những thùng hàng của ông Á Đông.

Tin thứ nhì cũng được báo qua điện thoại. Ông Freeling đã vội chạy tới những vách đá gần Point Arena, nhận ra được nghi can từ video giám sát của bưu điện. Người đàn ông đó mang theo 50 cây Dudleya trong ba lô.
Tin báo kế tiếp là về một chiếc xe minivan khả nghi đậu trên xa lộ Highway 1 dọc theo bờ biển Mendocino, chất đầy nhiều thùng. Nghi ngờ tài xế chiếc xe đó là một kẻ săn trộm bào ngư, ông Freeling bò qua trảng cây bụi dày đặc tới phía hai chiếc ba lô lớn, được để lại trên các vách đá. Chọc vào hai chiếc túi đó, ông cảm thấy một thứ khác: cây Dudleya.

Các nghi can đều không nói tiếng Anh, và đều mang passport Nam Hàn. Trở lại với chiếc xe van của họ, được thuê tại phi trường quốc tế San Francisco và đi Los Angeles, ông Freeling tìm thấy 850 cây khác và 1,450 cây nhỏ hơn.

Các nhân viên Quan Thuế Hoa Kỳ và Bưu Điện Hoa Kỳ đứng phía sau vụ bắt giữa mới đây nhất vào ngày 4 tháng Tư. Một nhân viên mở ra một thùng gửi từ Humboldt County, được dán nhãn là “spokes” (căm xe), rồi báo cáo về những cây trường sinh này cho cơ quan CDFW. Một nhân viên khác để ý và thấy bụi đất rơi ra khỏi thùng. Một nhân viên thứ ba, vốn mê loại cây mọng nước từ hồi nhỏ, đã ghi lại địa chỉ của người gửi. Việc theo dõi của nhà chức trách bắt đầu từ đó.

Các viên chức động vật hoang dã chặn chiếc xe của các nghi can, được thuê tại phu trường Las Vegas, sau đó bắt giữ và tịch thu 1,334 cây, tất cả đều đang trên đường được chuyển ra ngoại quốc.
Sau đó, nhận được trát tòa cho phép khám xét, họ bố ráp căn nhà gỗ của nhóm nghi can nằm giữa những cây hồng tùng, tại khu Ocean Grove Lodge rẻ tiền và tơi tả ở Trinidad. Nhà chức trách đã tìm thấy 1,000 cây Dudleya ở đó.

Ba ông Taehun Kim, 52 tuổi, và Taeyun Kim, 46 tuổi, cả hai là người Nam Hàn Quốc, và Liu Fengxia, 37 tuổi, người Trung Quốc, đã bị đưa vào nhà tù Humboldt County Jail. Họ sẽ bị đưa ra tòa lần đầu vào ngày 16 tháng Năm.

Thảm kịch săn trộm cây không chỉ để lại vết rỗ nham nhở trên các vách đá, loang lổ như một nơi vừa có trò chơi săn trứng dành cho trẻ em trong ngày Phục Sinh, hoặc sự phá hoại trong chuỗi thức ăn dành cho loài côn trùng và chim, và làm mất đi sự phức tạp của thiên nhiên.

Điều đáng nói là cái chết vô nghĩa của những cây đó, trong việc bị thu gom, chuyên chở hoặc sau khi bán, chính là điều làm cho người yêu cây đau khổ nhất. Nếu được đóng thùng trong bóng tối ẩm ướt hoặc ngập nước, rễ của cây Dudleya sẽ bị thối rữa. Nó biến thành bột nhão màu nâu, không còn xinh đẹp như khi sống tự do trong thiên nhiên.