Hồ sơ Vĩnh Biệt (The Farewell Dossier)

Bài TÔN THẤT DI

Cuối tháng 9 năm 2022, tổ chức Hiệp Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cho biết rằng ống dầu từ Liên Sô đến Đức tại vùng biển Bắc Âu đã bị phá hoại.

Hình lấy từ màn ảnh của Bộ Quốc Phòng Đan Mạch cho thấy khí đốt thoát ra từ ống dẫn nhiên liệu Nord Stream dưới đáy biển Thụy Điển ngày 30 tháng 9, 2022. Vệ Binh Duyên Hải Thụy Điển cho biết có bốn chỗ bể ống khí của Nord Stream trong vùng biển kinh tế của Thụy Điển. (Swedish Coast Guard Handout / Anadolu Agency via Getty Images)

Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên ống dầu tại vùng Âu Châu bị phá hủy. Một cuộc chiến tranh trên mạng lưới điện tử xảy ra từ thập niên 1970, đã góp một phần lớn đưa đến sự sụp đổ của Liên Sô, thống nhứt nước Đức, và sự độc lập của nhiều quốc gia khác tại Đông Âu ra khỏi sự thống trị của cộng sản Liên Sô. Bài này được viết dựa theo các tài liệu tựa đề “The Farewell Dossier” của nhiều tác giả khác nhau, được chính thức phổ biến năm 2007 trong mạng lưới điện tử Sở Tình Báo Ngoại Vụ của chính phủ Hoa Kỳ (CIA - Central Inteligence Agency). Một nhân vật rất quan trọng trong hồ sơ này là ông Gus W. Weiss, tác giả của chương “The Farewell Dossier – Duping The Soviet.”

Chương này dài sáu trang, mở đầu với lời tuyên bố năm 1971 của Leonid Brezhnev, Tổng Bí Thư đảng Cộng Sản Liên Sô trong cuộc họp Hội Đồng Bộ Bí Thư: “Cộng sản chúng ta phải hợp tác với bọn tư bản trong một thời gian. Chúng ta cần tiền của nó, cần nông sản, và cần kỹ thuật. Nhưng chúng ta vẫn tiếp tục tăng gia các chương trình quân sự vĩ đại và đến giữa thập niên 1980, chúng ta sẽ ở một vị trí để trở lại chánh sách đối ngoại mạnh mẽ, sẽ đem lại cho chúng ta lợi thế trong sự giao thiệp với giới tư bản.”

(We communists have to string along with the capitalists for a while. We need their credits, their agriculture, and their technology. But we are going to continue massive military programs and by the middle 1980s we will be in a position to return to a much more aggressive foreign policy designed to gain the upper hand in our relationship with the West. - Leonid Brezhnev, remarks in 1971 to the Politburo at the beginning of détente - The Farewell Dossier, Gus W. Weiss, CIA)

Trong thời gian chiến tranh lạnh giữa tư bản và cộng sản, vào khoảng thập niên 1970 tình báo gián điệp KGB Liên Sô đã thu nhập được rất nhiều tài liệu kỹ thuật và khoa học của các xứ tư bản.

Năm 1974, lúc ông Gus Weiss, một kinh tế gia đang làm việc dưới thời Tổng Thống Richard Nixon, đã viết một công văn phúc trình sự kiện tăng trưởng kỹ thuật của Liên Sô bằng cách mua hay bắt chước (copy). Bản phúc trình này đã làm chính phủ Hoa Kỳ kiểm soát chặt chẽ các dịch vụ bán máy vi tính (computer) và nhu liệu tính (software) cho Liên Sô. Chính phủ Hoa Kỳ biết được nhưng không lập tài liệu bằng chứng. Trong thập niên 1970, Tổng Thống Nixon không có một chủ trương rõ ràng về kinh tế với Liên Sô.

Ngoại Trưởng Henry Kissinger đã tuyên bố, “Trong tương lai, buôn bán và đầu tư với Liên Sô sẽ từ từ giao nhập kinh tế Liên Sô vào kinh tế thế giới, đem lại một sự liên minh sẽ giúp thêm cho sự vững bền cho nền bang giao chính trị.”
(Over time, trade and investment may leaven the autarkic tendencies of the Soviet system, invite gradual association of the Soviet economy with the world economy, and foster a degree of interdependence that adds an element of stability to the political relationship. - Kissinger - The Farewell Dossier, Gus W Weiss, CIA)

Dưới thời Tổng Thống Jimmy Carter, CIA đã bắt đầu lập hồ sơ mật về các kỹ thuật đã bị Liên Sô ăn cắp. Năm 1975, chương trình thám hiểm không gian hai phi thuyền Appollo-Soyuz cặp nhau và Liên Sô đã thu lượm được một số kỹ thuật của Hoa Kỳ nhưng Tổng Thống Gerald Ford không ngăn cản được vì chương trình này đã được Tổng Thống Nixon đồng ý từ trước.

Dưới thời Tổng Thống Ronald Reagan, ông tin tưởng rằng sức mạnh quân sự của Liên Sô đang bị yếu thế cũng như nền kinh tế đang bị xuống dốc và chủ nghĩa cộng sản Liên Sô có cơ hội sụp đổ. Linh tính ông Reagan cho rằng Mỹ sẽ thắng cuộc chiến tranh lạnh. Hội Đồng An Ninh Quốc Gia (National Security Council - NSC) soạn thảo chương trình lợi dụng tình trạng kinh tế sản xuất yếu kém, kỹ thuật kém, trong lúc ngân sách quốc phòng Liên Sô lại gia tăng để đem lại lợi thế cho Hoa Kỳ.

Năm 1981, tình báo Pháp đã được sự hợp tác của một Đại Tá Liên Sô tên Vladimir Vetrov mà tình báo Pháp gọi là “Farewell.” Ông Vetrov là một kỹ sư bất mãn với chế độ cộng sản, đã trao cho Pháp 4,000 tài liệu mật của KGB. Tháng 9 năm 1981, nhân một cuộc họp tại Ottawa, Canada, Tổng Thống Pháp Francois Mitterrand đã gặp riêng và trao tài liêu mật “Farewell Dossier” cho Tổng Thống Hoa Kỳ Ronald Reagan.

Tổng Thống Reagan đã giao tài liệu này cho ông William Casey, Tổng Giám Đốc Sở Tình Báo CIA. Ông Casey đã trao hồ sơ này đến ông Gus Weiss và ông Thomas C. Reed (Bộ Trưởng Bộ Không Quân – Air Force Secretary), lúc đó đang làm việc tại Hội Đồng An Ninh Quốc Gia).

Theo lời kể của ông Reed, ông Weiss nói, “Tại sao mình không giúp Liên Sô đi mua đồ? Chúng ta biết họ đang cần mua gì, chúng ta sẽ giúp họ mua được những thứ ấy.” Để đổi lại, “chip” cần cho máy vi tính (computer chip) và nhu liệu (software) sẽ được chế tạo “đặc biệt” riêng cho Liên Sô, sẽ thoát qua được sự kiểm soát chất lượng nhập cảng của Liên Sô nhưng sẽ bị hư hỏng sau khi được sử dụng.

Các hồ sơ chế biến kỹ thuật bí mật về không gian quốc phòng sẽ được cố tình làm sai, sẽ làm các kỹ sư Liên Sô tốn phí thời gian và tiền bạc. Ông Weiss gặp ông Casey trong một buổi chiều tháng Giêng 1982 và ý kiến này đã được chấp thuận. Thay vì bắt giữ và trục xuất hơn 200 gián điệp có tên trong hồ sơ “Vĩnh Biệt,” Bộ Quốc Phòng, CIA và FBI (Federal Bureau of Investigation - Sở Tình Báo Nội Vụ) phối hợp với các công ty kỹ nghệ lập ra một chương trình chế tạo những món đồ Liên Sô cần thiết.

Đứng đầu trong danh sách mong muốn của Liên Sô là máy vi tính (computer) và nhu liệu (software) để điều khiển một hệ thống ống dẫn dầu từ sa mạc Siberia đến Âu Châu mới được thành lập, sẽ mang lại ngoại tệ rất cần thiết cho nền kinh tế Liên Sô.

Rất nhiều phái đoàn quan sát của Liên Sô đã đi thăm viếng các cơ sở thương mại Hoa Kỳ. Trong một phái đoàn quan sát canh nông 100 người, đã có hơn 30 ngưòi là gián điệp. Trong một cuộc thăm viếng hãng chế tạo máy bay Boeing, gián điệp Nga đã dán keo vào đế giày để thu nhập những mảnh kim khí vụn (metal samples). Trong một chương trình thăm viếng hãng Uranus Liquid Crystal Watch Company tại Mineola, Long Island, thành phố New York, tới giờ phút cuối phái đoàn Liên Sô đổi ý yêu cầu được được quan sát thêm hầu hết các công ty làm “chip” bán dẫn (semiconductor firms) và các hãng làm máy vi tính. Sự yêu cầu cấp tốc này đã được đặt ra để Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ không đủ thời gian từ chối hay chuẩn bị đối phó.

Đúng như dự định, các ‘computer chip’ đã được dùng trong các chương trình quân sự Liên Sô, các máy bơm dầu và các máy điều khiển ống dẫn dầu, các xe vận tải được thiết lập với các dụng cụ “dành riêng cho Liên Sô”.

Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ đã làm ra rất nhiều hồ sơ chế tạo giả về các máy bay tàng hình (stealth aircraft), các vệ tinh không gian (space defense) và các máy bay chiến đấu (tactical aircraft). Máy bay thám hiểm không gian của Liên Sô (Soviet Space Shuttle) được chế tạo theo kỹ thuật đã bị NASA phế loại (National Aeronautics and Space Administration - Sở Thám Hiểm Không Gian của Hoa Kỳ).

Bên trái, chương trình Phi Thuyền Con Thoi (Space Shuttle) của Hoa Kỳ bay chuyến đầu tiên năm 1981. Bên phải, chương trình Buran của Nga bay chuyến đầu tiên năm 1988. (Wikipedia)

Khi ông Casey trình bày tin này cho Tổng Thống Reagan, ông rất hài lòng. Chương trình phản gián điệp rất thành công và đã không bị Liên Sô phát giác.

Giữa năm 1982, hệ thống ống dẫn dầu từ sa mạc Siberia đến Âu Châu được sử dụng tốt đẹp. Đến mùa Thu, các vệ tinh trinh thám của Cơ Quan Bảo Vệ Miền Bắc Châu Mỹ (North American Aerospace Defense Command – NORAD) đã thấy được một vụ nổ rất lớn tại miền sa mạc Siberia của Liên Sô, được ước lượng vào khoảng 3 kilotons, 1/4 sức mạnh của quả bom nguyên tử đã ném xuống thành phố Hiroshima tại Nhật Bản trong đệ nhị thế chiến. NORAD nghi rằng đây là một cuộc thử bom nguyên tử nhưng lại không tìm được dấu tích phóng xạ. Vì không được thông báo trước, quân đội Hoa Kỳ đã tỏ vẻ quan tâm cho đến khi CIA kín đáo bảo đảm rằng vụ nổ này không có chi để lo ngại.

Theo sự ước lượng, vụ nổ ống dẫn dầu đã làm thiệt hại cho nền kinh tế của Liên Sô vào khoảng $8 tỷ Mỹ kim mỗi năm (1982), tương đương với $25 tỷ vào năm 2022 (tính theo lạm phát CPI Inflation).

Tổng Thống Reagan đã thành công trong việc thúc đẩy chương trình “phòng thủ không gian” (DSI/Star Wars - Strategic Defense Initiative) để thách thức Tổng Bí Thư Gorbachev của Liên Sô gia tăng ngân sách quốc phòng, và Reagan đã đoán trước được sự thất bại của Liên Sô.

Nguyên nhân chính làm chế độ cộng sản Liên Sô sụp đổ vì sự chạy đua vũ khí quân sự với Hoa Kỳ trong khi ngân sách bị thiếu hụt trầm trọng, nền kinh tế bị đi xuống, dân chúng bất mãn với chính quyền. Hồ sơ “Vĩnh Biệt” đã góp một phần vào sự phá vỡ bức tường Bá Linh năm 1989, và có lẽ đã gián tiếp gây ra sự lo ngại cho cộng sản Trung Hoa và Việt Nam, để đưa đến sự đổi mới về kinh tế về sau này.

Năm 1985, Tổng Thống Mitterrand nghi rằng Vetrov là gián điệp hàng hai của CIA để thử xem Pháp có thật lòng cộng tác với Hoa Kỳ. Ông đã cách chức người điều khiển “L’affaire Farewell,” ông Yves Bonnet.

Đại Tá Vladimir Vetrov đã bị Liên Sô xử tử năm 1985, khi được 52 tuổi. Ông Gus Weiss mất vào năm 2003 trong một tình trạng bí ẩn tại Washington D.C, thọ 72 tuổi. Ông Thomas C. Reed, cựu Bộ Trưởng Không Quân Hoa Kỳ, có viết một cuốn sách tựa đề: At The Abyss – An Insider’s History Of The Cold War, xuất bản năm 2004, có nhắc đến vụ hồ sơ Farewell.

Từ trái là Tiến Sĩ Gus W. Weiss (www.dcdave.com), Đại Tá Vladimir Vetrov (https://rijmenants.blogspot.com/), Bộ Trưởng Không Quân Thomas C. Reed (Wikipedia).

Tài Liệu Tham Khảo:

The Farewell Dossier – Duping The Soviets – CIA (Gus W. Weiss - Apr-2007)

https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/96unclass/farewell.htm

At The Abyss – An Insider’s History of the Cold War (Thomas C. Reed - 2004)

https://www.amazon.com/At-Abyss-Insiders-History-Cold/dp/0891418377/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1362813302&sr=81&keywords=at+the+abyss+an+insider%27s+history+of+the+cold+war

The Farewell Dossier – The New York Times (William Safire – Feb 2004)

https://www.nytimes.com/2004/02/02/opinion/the-farewell-dossier.html

The Farewell Dossier – Damn Interesting (Allan Bellows – Mar 2007)

https://www.damninteresting.com/the-farewell-dossier/

Agent Farewell and the Siberian Pipeline Explosion (Bernie Horowitz – Oct 2010)

https://nsarchive.wordpress.com/2010/10/18/agent-farewell-and-the-siberian-pipeline-explosion/

L'affaire Farewell (2009)

Farewell is a French film in French, English and Russian, with English subtitles.

The film is based on the book Bonjour Farewell by Serguei Kostine.

https://www.imdb.com/title/tt0806029/

Dirk's Weblog: The Farewell Dossier (July 2010)

The movie Farewell is a recent Cold War espionage movie, based on the actual case of Vladimir Vetrov

https://rijmenants.blogspot.com/2010/07/farewell-dossier.html

Farewell: The Greatest Spy Story of the Twentieth Century – The book – Aug 2011

Authors: Sergei Kostin and Eric Raynaud

https://www.amazon.com/Farewell-Greatest-Story-Twentieth-Century/dp/1611090261