Hiện tượng khí hậu gây nguy hiểm mùa đông: băng đá

Mấy hôm nay, đài báo khí tượng Météo (viết tắt Météorologie) đã nhắc nhở nhiều lần về sự nguy hiểm của băng đá xuất hiện mỗi đầu năm vào tháng Giêng. Từ khi qua Tây cư ngụ đến nay, tôi chẳng hề lo sợ cho đến lúc này. Theo thời gian tự nhiên, chúng ta khi trẻ coi Trời bằng vung, khi đã hơi lớn tuổi nhưng chưa già cỗi thì lại bắt đầu coi ông Thiên Địa đáng sợ như gặp bà Chằng khổng lồ! Ngày xưa lớp người này đi đứng ào ào, có lúc chạy nước rút trên băng đá cho kịp giờ vào giảng đường hay sở làm, nhưng hiện nay thì ra cửa ngó tới ngó lui rồi rút ngay vào nhà cố thủ. Lớp băng đá kia rồi, đóng dầy cộm trước ngỏ thật hãi hùng khi thấy nó rõ ràng. Chưa bước lên đã tưởng tượng đến lúc sẽ té ngã bất ngờ vì trợt chân.



Mấy hôm trước vào ngày đầu năm, tôi dẫn mèo nhà đi dạo mỗi buổi tối thì đã thấy sơ sơ hiện tượng này. Mặt đường nhỏ trong xóm màu dầu hắc đen bóng thường ngày bỗng trở nên trắng mịn vì lớp băng mỏng thật mỏng chừng vài mi-li-mét phủ lên trên. Ánh sáng đèn đường soi rọi làm lấp lánh hàng ngàn viên kim cương đính trên mặt phẳng đã trở thành diệu kỳ hơn hết bao giờ. Thật kỳ lạ, tôi có cảm tưởng mình đang bước đi trong không gian, đôi chân di chuyển lần lượt dẫm nhẹ lên cả ngàn ngôi sao màu trắng lung linh phát ra ánh sáng tứ phía.

Như vậy đó, tạm diễn tả thành lời cho quý độc giả cùng tôi tưởng tượng lại hiện hữu thơ mộng như trong phim nếu có đạo diễn nào tinh tế đến mức đã làm chuyện bất ngờ như tôi làm để tận hưởng một cảm giác hiếm có trong đời người. Đường nhựa đen bóng đã khoác chiếc áo thần tiên có thật.

Và vào thời điểm đã hơi khuya cỡ 11 giờ đêm thì chỉ có tôi và con mèo đi chơi chứ không ai dám ra đường lúc lạnh lẽo như vậy. Mới thấy hiện tượng hiếm có nói trên. Mèo rất nhát, chỉ ra đường ban đêm đi dạo với chủ (nó biết đòi quyền lợi) khi không có xe cộ và người đi tới lui. Tôi gọi tên là cô ta đến ngay để cùng ra đường. Láng giềng rất ít người trông thấy tình cờ thật thích thú khi biết mèo khôn như chó.
Trong một đoạn đường khá dài vài chục mét dẫn lên cao đến cuối xóm, tôi đi thật chậm giữa lòng hàng vạn ngôi sao lấp lánh triền miên đến nỗi không dám nhìn lâu hơn nữa. Cô mèo chạy tung tăng phía trước chẳng biết gì, nó hồn nhiên và vô tư như một đứa trẻ con chạy ra chạy vô trước hiên nhà hàng xóm ngửi mùi trên cây cỏ hay trên chiếc xe hơi. Bốn chân của mèo đứng vững trong khi tôi đi chậm rãi vì vẫn ý thức được sự trơn trợt ngấm ngầm của mặt đường đính kim cương trắng loang loáng ánh sáng đều đặn khắp nơi.

Với đôi bốt mùa đông có đế nhựa rằn ri, tôi không sợ bị trượt té dễ dàng. Hai chủ tớ đi dạo ngắn hơn độ thường vì tôi đã thấy càng lên cao con đường càng trơn trợt vì lớp băng đóng dầy hơn rõ ràng và không đính hàng vạn viên kim cương sao trời lóng lánh trên đó nữa. Thì ra hiện tượng băng đá dầy mỏng thay đổi. Nó không phủ lên khắp nơi giống y hệt như nhau. Tôi sợ té bèn quay về, con mèo cũng làm đờ-mi tua theo chủ. Thế là bận xuống dốc càng đi chậm rãi hơn nữa vì đà xuống có thể kéo hai bàn chân trượt băng luôn thì nguy quá. Xong cuộc đi dạo đáng lẽ kéo dài khoảng nửa giờ nay chỉ còn độ 10 phút vì băng đá phủ đường chận lối.

Hôm sau, trên 30 tỉnh thành vẫn còn khoác áo đỏ của màu sắc băng đá nguy hiểm (verglas) cần phải biết để giới hạn sự di chuyển xe cộ, nhất là về đêm càng trơn trợt hơn mà mắt người không nhìn thấy trong khi ngồi xe cao hơn mặt đường. Băng đá đóng lại dầy cộm lồi lõm không đều trên mặt đường xá, các lối mòn đi lại, trên nóc nhà hay các thân và cành cây là do nước mưa vừa rơi xuống đọng lại. Trong tình trạng bình thường, khi nhiệt độ bên ngoài là dương với dấu cộng đứng trước không kể số không (Zê-rô) thì nước mưa giữ thể lõng trôi xuống cống rảnh. Khi nhiệt độ mặt đất là âm với dấu trừ (thí dụ từ – 1 độ C trở đi) rất lạnh mà trận mưa vừa rơi ào xuống trước đó thế là tình hình khí tượng trở nên nguy hiểm vì lớp băng đá đã thành hình.

Trong đoạn đầu của bài viết, tôi đã gặp lớp sương trắng (gelée blanche) mỏng tanh phủ nhẹ lên những viên đá nhỏ lẫn lộn với sỏi và cát nằm rải rác trong lớp nhựa đường. Khoảng cách lỏm xuống giữa những thứ này giữ lại các hạt nước li ti đóng băng bắt lấy ánh sáng đèn đường tuy có màu vàng vọt lại trở thành lấp lánh tứ bề như một tấm thảm màu đen dát kim cương trắng sáng chói. Dĩ nhiên, do kích thước hạt băng giữa đám cát sỏi rất nhỏ nên độ sáng lấp lánh bị giới hạn. Một người bước đi không nhìn xuống chân lúc đó sẽ không thấy gì cả. Đó là lý do vì sao hiện giờ tôi mới khám phá thảm băng đá kim cương trắng thật hiếm khi xuất hiện. Nhìn kỹ lúc đêm thường có tí mưa phùn, ánh sáng phản chiếu rất nhẹ và yếu từ những hạt nước còn đọng lại trong vô số khoảng cách trủng xuống trên mặt đường nhựa.

Đây là một hiện tượng khí hậu nguy hiểm hơn cả tuyết rơi xuống vì chúng ta thấy nó rất rõ nên dễ đối phó. Còn băng đá tạo thành từ nước mưa rơi xuống gặp lúc mặt đất là điểm tựa đang lạnh dưới zê-rô độ lại gây nhiều vấn đề hơn. Các chuyên gia phân loại băng đá thành ba thứ khác nhau theo hậu quả nguy hiểm của nó.

Khi lớp băng dầy dưới 5 mi-li-mét thì hầu như có một số tai nạn xe cộ xảy ra, không bị mất điện nhiều, hiện tượng kéo dài trung bình khoảng 3 giờ đồng hồ. Khi lớp băng đá dầy khoảng 20 mi-li-mét sau một cơn mưa lớn thì nó lâu tan trong vòng 10 tiếng nên gây ra nhiều vụ cúp điện và hàng ngàn tai nạn lưu thông. Trường hợp thứ ba là lúc băng đá dầy từ 25 mi-li-mét trở lên thì đây là tình trạng nặng nề nhất với thời gian trì trệ gây tai nạn và hỏng điện kéo dài cả ngày trở lên; báo chí còn ghi lại sự việc tương tự năm 1998 xảy ra ở Canada và Mỹ (vùng Đông Bắc, tiểu bang New York). Trận tai biến này đã kéo dài đến 5 ngày liên tiếp gây hủy bỏ lưu thông đường hàng không, đường xe lửa, xe hơi và xe buýt; trong khi tại Pháp thường thường là 3 ngày tối đa.

Nơi tôi cư ngụ, từ những bãi đậu xe của các siêu thị lớn cho đến nơi đậu nhỏ hơn của ngân hàng, bưu điện, các cơ sở hành chính… tất cả đều bị vây quanh bởi nước đá đóng băng làm nản lòng dân chúng tuy có việc phải ra ngoài. Đậu xe xong rồi phải lội bộ vào, lúc ấy là lúc lớp người lớn tuổi bị trượt té gẫy tay chân là thường xuyên. Xe cộ chạm trán hay đi pa-te ủi vào nhau trong thành phố cũng tăng lên. Tôi thuộc vào số người cầu Trời cho qua mau mấy hôm đá băng chận đường này. Ôi ngán ngẩm!

Vũ khí số một trừ tuyết và băng đá là muối rải xuống đường vào lúc này. Tuy nhiên, muối gây một số vấn đề như làm hư lớp nhựa bọc đường, làm xe cộ rục rã sớm hơn, gây nạn chất hấp thụ bị mất cân bằng cho cây cối khó sinh trưởng bình thường. Hiện giờ lời khuyên dùng cho sự phá tan băng đá tự nhiên nhất là dùng cuốc xuổng đặc biệt đập vỡ nó ra với sức người tuy có hạn (trước nhà, sân, trong phạm vi nhỏ). Có thể rắc tro làm tan băng hoặc trải đều lớp vỏ cây bán trong thương mại dùng làm chất bám đường cho người bộ hành không bị trơn trợt và có tác dụng sưởi ấm đất.

Riêng về loại dụng cụ giúp chúng ta có thêm phần tâm lý bình yên khi ra đường, đó là mang giầy có đế phụ được đính 6 ngấn kim loại hình tròn bám chặt vào đất. Lúc bước đi trên tuyết hay băng đá, loại đồ (crampons métalliques) này giúp ta bước đi thăng bằng hơn. Loại trang bị thứ hai thật dễ làm lấy hay đặt mua là mang… vớ len cho đôi giày (xem ảnh kèm)!

Thứ đến là chống gậy thẳng cánh, điều mà tôi chưa nghĩ tới.
Lần sau dẫn mèo đi dạo, nó có bốn chân thì tôi cũng sẽ bắt chước y chang vậy là tha hồ đi tới đi lui hàng giờ trong băng đá với hai cây gậy chống bán đầy trong siêu thị vào đông. Vừa đúng lúc, đài báo khí tượng lại khẩn cấp cho hay tuần lễ đang tới sẽ tràn ngập băng đá và tuyết vì nhiệt độ cực lạnh. Tại Bá Linh, người dân đã khám phá một chú cáo thành phố có lẽ bị rơi xuống sông không lên kịp bị đóng băng nguyên vẹn! Mùa đông Âu Châu năm nay thật khắc nghiệt, thủ đô Paris tạm thu những dinh thự chơi thể thao dùng làm nơi cư trú cho người vô gia cư. Sáng nay, thứ Hai, (16 tháng Giêng, 2017), tuyết rơi đầy khắp nơi. Khung cảnh trắng xóa vừa đẹp tuyệt vừa lạnh lẽo, đúng là hoa hậu mùa Đông Paris!