Hài cốt của họa sĩ Mỹ gốc Nhật được tìm thấy trên núi California

Hình chụp năm 1945, được gia đình Matsumura cung cấp cho cơ quan National Park Service, cho thấy một nhóm đồng hương từng lên núi để chôn ông Giichi Matsumura, sau khi ông thiệt mạng trên núi Mount Williamson. (Matsumura Family / National Park Service)

Gần 75 năm trước, ông Giichi Matsumura đã rời khỏi trại tập trung trong thời Đệ Nhị Thế Chiến ở Manzanar, California, cùng với một nhóm người đi câu cá. Họ đã lên đường đến các hồ trên dãy núi Sierra Nevada.
Vài ngày sau đó, người đàn ông 46 tuổi này đã tách ra khỏi nhóm để vẽ tranh. Trong thời gian bị giam trong trại tập trung như hàng ngàn người Mỹ gốc Nhật khác, ông Matsumura đã học vẽ ở Manzanar. Đây là một trong 10 trại giam giữ mà chính phủ Hoa Kỳ đã thành lập sau vụ tấn công của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng, cũng là nơi ông Matsumura và gia đình bị quân đội buộc phải chuyển đến.
Rồi thì một cơn bão mùa đông bất ngờ tràn đến đúng lúc người tù gốc Nhật này leo cao hơn trên rặng núi để vẽ tranh. Khi giông tố tan biến, những người đi câu cá vội vàng đi tìm ông Matsumura. Một tháng sau đó, người ta tìm ra thi thể của ông được tìm thấy ở gần một hồ nước trên núi Williamson. Đây là đỉnh núi cao thứ nhì của California. Vì là một nơi có địa thế hiểm trở và quá xa đường an toàn để có thể di chuyển, người ta quyết định để lại thi thể của ông trên núi.
Từ đó hài cốt của ông được chôn dưới những tảng đá xám trong nhiều thập niên, cho đến tháng 10 năm ngoái, 2019, khi hai người đi bộ leo núi đã đi lạc đến đó và tìm thấy.
Vào hôm thứ Sáu ngày 3 tháng 1 vừa qua, các viên chức từ Sở Cảnh Sát Hạt Inyo và Cơ Quan Lịch Sử Quốc Gia Manzanar đã xác nhận kết quả thử nghiệm DNA rằng hài cốt mà họ vừa mang về chính là ông Matsumura.


Ông Giichi Matsumura trong hình do gia đình cung cấp cho cơ quan National Park Service.

Bà Bernadette Johnson, tổng giám đốc Khu Di Tích Lịch Sử Quốc Gia Manzanar, cho biết trong tuyên bố từ Hạt Inyo: “Sau 74 năm, chúng tôi đã khá sửng sốt khi nghe tin một người đi bộ tìm thấy mộ của ông ấy. Chúng tôi hy vọng rằng nỗi đau chiến tranh đã khép lại phần nào và bây giờ gia đình ông ấy được an ủi bởi sự xác nhận của Sở Cảnh Sát Hạt Inyo.”
Các viên chức công viên từ lâu đã biết về nơi chôn cất tạm thời, được liệt kê trong các cuốn sách về Manzanar và trong các ấn phẩm Dịch Vụ Công Viên Quốc Gia cung cấp cho du khách đến công viên này. Thế nhưng vì trên núi cao quá hiểm trở, và vì không biết đích xác nên chôn cất tạm thời, nên người ta đành bỏ quên ông Matsumura suốt hơn bảy thập niên.
Xác của ông được tìm thấy lần đầu tiên vào ngày 3 tháng 9, 1945 bởi những người đi câu cá. Sau đó giám đốc tại trại tập trung đã phái những người đi bộ lên núi để chôn cất hài cốt của ông. Vợ ông Matsumura, bà Ito, đã đưa cho họ một tấm vải để họ phủ đắp cho ông.
“Họ phải để ông ở đó,” bà Kazue Matsumura, con gái của ông Matsumura, sau đó có kể lại với cơ quan Dịch Vụ Công Viên Quốc Gia. “Người ta không thể đưa ông ấy xuống từ đó vì nơi đó quá cao.”
Gia đình thường trở về trại Manzanar để tưởng nhớ về ông nhưng họ luôn thương tiếc vì không thể đi đến tận địa điểm xa xôi của ngôi mộ, bà Kazue Matsumura nói.
Ngay cả sau khi bộ xương của ông được tìm thấy vào tháng 10 năm ngoái, nhà chức trách đã phấn đấu rất vất vả trước địa thế khắc nghiệt và gió lớn ở phía đông dãy núi Sierra.
Chín ngày sau khi những người đi bộ leo núi tìm thấy hài cốt, cuối cùng hài cốt đã được di chuyển bằng máy bay trực thăng và đưa đến Văn Phòng Điều Tra Hạt Inyo.
Chính quyền cho biết họ không nghi ngờ về cái chết của ông là một án mạng.
Các viên chức từ Sở Cảnh Sát Hạt Inyo đã xác định hài cốt bằng cách so sánh DNA của ông ấy với một mẫu từ một trong những đứa cháu của ông, theo tin của hãng thông tấn AP.
“Chúng tôi rất xúc động,” bà Bonnie Matsumura, người lớn tuổi nhất trong số các cháu của ông Matsumura nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với nhật báo New York Times tuần qua.
“Thật ly kỳ bởi vì đây là một phần của lịch sử (của người Mỹ gốc Nhật) và nó cũng là một phần của lịch sử gia đình chúng tôi.”
Ông Matsumura đã có ba còn trai và một còn gái. Ông là một trong số khoảng 120,000 người Mỹ gốc Nhật bị giam giữ trong các trại tập trung trong thời Đệ Nhị Thế Chiến. Lúc bấy giờ chính phủ Hoa Kỳ đã ra lệnh bắt hết những người Mỹ gốc Nhật, ép buộc họ phải rời bỏ công việc và nhà cửa.
Tại California, hơn 11,000 người Mỹ gốc Nhật đã bị đưa đến trại Manzanar ở sâu trong nội địa thuộc vùng sa mạc.
Vào thời điểm ông Matsumura biến mất, chiến tranh đã kết thúc, những người sống ở Manzanar đã được quyền tự do di chuyển và được chính phủ cho phép họ rời trại. Nhưng ông Giichi và bà Ito Matsumura đã quyết định ở lại, vì nhà của họ đã không còn.
“Gia đình nhà Matsumura, giống như nhiều gia đình bị giam giữ khác trong chiến tranh, không có nhà hoặc cơ sở thương mại để trở về, và vì vậy họ tiếp tục sống ở Manzanar,” theo lời viết trong văn bản nói về sự việc tìm ra hài cốt của ông Matsumura.
Ngày ông Matsumura rời đi cùng những người câu cá, vợ ông đã tìm cách ngăn ông lại, bà Bonnie Matsumura kể.
“Bà nội tôi đã không muốn ông đi vì thời tiết đang xấu,” cô nói. “Nhưng ông vẫn đi bởi ông thích vẽ. Đó là niềm vui của ông.”
Việc chồng mất tích đã tàn phá bà Ito Matsumura. Bà đã bỏ ăn và mái tóc đen trở nên trắng bệch vì căng thẳng, theo lời kể của bà Kazue Matsumura trong cuộc phỏng vấn với cơ quan Dịch Vụ Công Viên Quốc Gia.
Bà Bonnie Matsumura cho biết hai người con trai lớn của ông nội bà đã đi cùng một nhóm tìm kiếm để tìm ông. Cha của cô, ông Uwao, bị bệnh viêm ruột thừa và không thể tham gia cùng họ.
Việc tìm thấy xác của ông Matsumura từng được đăng trên tờ The Manzanar Free Press, một tờ báo đưa tin về trại tập trung. Lúc đó tờ báo cho biết ông Matsumura đã chết vì bị cóng lạnh nơi thiên nhiên.
Bà Ito Matsumura lúc đó đã viết một thông báo trong bài báo cảm ơn các cư dân của Manzanar vì lòng tốt của họ trong việc tìm kiếm ông Giichi Matsumura, người đã đị lạc trên núi.
Một tháng sau khi xác ông được tìm thấy, gia đình ông đã trở về Santa Monica, nơi họ đã sống trước khi có lệnh di tản. Chính phủ đóng cửa trại vĩnh viễn vào ngày 21 tháng 11, 1945.
Sau đó bà Ito Matsumura đã làm hai hoặc ba công việc để nuôi con, bà Kazue Matsumura kể với cơ quan công viên.
“Bà ấy đã phải làm việc rất vất vả để nuôi bốn đứa con,” bà Kazue Matsumura nói. “Đó là lý do tại sao tôi đã chăm sóc mẹ cho đến khi bà mất.”
“Bà ấy đã hy sinh cho chúng tôi, vì vậy tôi đã hy sinh cho bà ấy.”
Bà Ito Matsumura qua đời ở tuổi 102 vào năm 2005 và được chôn cất tại nghĩa trang Woodlawn ở Santa Monica. Bà Bonnie Matsumura cho biết gia đình đang sắp để chôn cất ông nội của cô bên cạnh bà nội.
“Có một nơi dành cho ông ấy, đó là nơi chôn cất bà tôi,” cô Bonnie Matsumura nói với báo NY Times. Cô cũng là người giữ những bức tranh của ông nội tại nhà của mình ở Las Vegas. Nhiều bức trong số đó được vẽ bằng màu nước về cảnh quan xung quanh Manzanar và doanh trại trại.
“Ông là một họa sĩ xuất sắc,” cô nói.