Cát: Phương tiện giúp cây thoát nước

Bài VŨ HẰNG

Trong khi nói về thói quen tưới quá nhiều khiến chết cây, người làm vườn a-ma-tơ sẽ thắc mắc: Vậy có cách gì đề phòng cho cây không “chết vì nước?” Nhiều!
Một trong những cách đó là dùng cát. Nhưng nếu khu vườn là đất cát (sandy) cả, bạn lại phải dụng công khá nhiều để thay da đổi thịt cho đất. Như vậy nói rằng “cát” là một phương tiện giúp cây đỡ úng nước có mâu thuẫn không? Chúng ta sẽ tìm hiểu thế nào là đất cát, và những ưu khuyết điểm của nó.

Thử đất

Trước tiên, để biết vườn nhà mình có thực là đất cát không, bạn phải tự đặt các câu hỏi sau:
- Có gặp hiện tượng nước rút nhanh, ngay cả khi sau những trận mưa rào cũng ít khi thấy nước đọng thành vũng?


Nếu đất khó nắm thành cục, thì đó đúng là đất cát

- Đất có khó nắm thành cục không?
Nếu câu trả lời đều là có thì đúng, vườn nhà bạn thuộc loại đất cát rồi. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không thể làm vườn. Đất cát đòi bạn phải có một kế hoạch tưới tắm, bón phân khác và phải dụng công nhiều hơn so với đất thịt, nhưng cũng còn đỡ hơn là … đất sét! Ấy là chưa kể có nhiều thứ cây lại thích được trồng trong đất cát.

Ưu khuyết điểm của đất cát

Đất cát có nhiều khoảng trống giữa những hạt cát li ti, nhờ đó đất thoáng khí hơn cũng như dễ thoát nước hơn. Đây là những ưu điểm so với đất sét. Tuy nhiên, cũng vì để cho nước thoát nhanh mà đất cát dễ khô hơn. Trồng cây trên đất cát, bạn không lo cây úng nước, không lo thối rễ. Bên cạnh đó, đất cát dễ đào xới, bạn có thể dễ dàng cải tạo bằng cách bón thêm phân xanh (compost). Và cũng vì đất rời, đất xốp, cây nhổ từ vùng khác về trồng lại sẽ bén rễ dễ dàng, và phục hồi mau chóng. Tuy nhiên, đất cát không giữ lại đủ dưỡng chất cho cây. Khi bón phân, dưỡng chất sẽ sớm theo nước trôi đi, chứ không ở lại để bồi bổ cho cây.

Kế hoạch thích ứng

Vì thế, nếu biết chắc rằng vườn nhà mình là đất cát, bạn cần phải đổi kế hoạch tưới và bón phân để cây có thể sử dụng một cách hiệu quả hơn.
- Tưới nước: Với đất cát, nước rút nhanh hơn, vậy bạn phải làm gì bù lại? Tưới nhiều hơn? Không. Trái lại, tưới ít lần hơn và tưới lâu giờ hơn! Nghĩa là, thay vì tưới 1 tuần 2 lần, bạn có thể tưới 1 tuần 1 lần thôi; Và thay vì tưới 10 phút, bạn tăng giờ tưới thành 20 phút. Nhờ đó, rễ kịp thời hút nước và phát triển sâu hơn tới những vùng còn giữ nước, thay vì chỉ tận dụng chút nước trên mặt đất.


Có thể pha thêm cát nếu biết chắc đó là đất sét (clay soil)

Ít tưới nhưng tưới lâu là một điều có thể bạn đã nghe, nhưng thường bỏ ngoài tai vì không hiểu được tại sao lại phải làm như vậy. Đây là cái cơ chế ẩn tàng sau lời khuyên đó: Ít tưới nhưng tưới lâu tạo cho cây cối có “thói quen” ứng phó với tình trạng khan hiếm nước. Bạn đừng tưởng rằng chúng vô tri vô giác. Thực ra, cây cỏ rất thông minh, biết tạo ra thói quen để ứng biến với hoàn cảnh. Tưới tắm thường xuyên là bạn tạo cho chúng thói quen “nhõng nhẽo,” từ đó mất dần khả năng “tự lập” và sẽ dễ dàng héo úa, tàn tạ nếu không được săn sóc đúng chu kỳ. Nhưng nếu bạn tưới ít lần hơn (mà mỗi lần đều cho chúng thỏa thuê), cây cối sẽ tận dụng cơ hội để phát triển và tích lũy phòng khi hữu sự. Quả là một mẹo vặt mà ích lợi thật lớn, nhưng rất tiếc ít khi được áp dụng.


Một loại phân nhả dưỡng chất từ từ (slow release) thích ứng với đất cát

Bón phân

Vì đất cát không thể giữ nước và dưỡng chất trong phân bón được lâu, nên bạn phải tìm một loại phân bón biết “nhả” dưỡng chất từ từ, từ từ… chứ không phải xả hết một lần ra đất, rồi từ đó trôi ra sông ngòi. Tuyệt đối không dùng phân bón nước, hoặc không ngâm cho phân tan ra nước rồi tưới. Trái lại, bạn phải dùng những loại phân hạt, có màng bọc, thậm chí nhiều màng bọc cứng, để mỗi lần tưới nước, hạt phân lại nhả ra một chút, một chút. Đó là những loại phân hạt, có ghi chữ “slow-release fertilizer” (một vài thương hiệu tiêu biểu là Osmocote®, Dynamite®, and Nutricote®). Những hạt phân này có nhiều màng bọc plastic, với những lỗ hổng cực nhỏ từ từ tiết ra dưỡng chất để cây cối có thể kịp thời tiếp nhận trước khi chúng bị nước cuốn đi.

Cải thiện đất úng nước

Nếu sợ rằng cây úng nước, bạn có thể pha thêm cát vào đất để tăng cường độ thoát nước không? Rất nên, nếu bạn biết chắc vườn của bạn là đất sét. Nhưng nhiều khi cây úng nươc không phải do đất mà chỉ vì do bạn tưới quá nhiều. Nếu đúng như vậy thì bạn phải tự sửa chữa thói quen của mình. Xin nhắc lại nguyên tắc “Tưới ít lần mà tưới lâu giờ” để biết cách tự gia giảm.
Vuhang231@yahoo.com