Bị áp lực, nhiều học viên thực tập, sinh viên VN qua đời ở Nhật

Một Phật tử cho xem một bài vị tại chùa Nisshinkutsu. (Asahi Shimbun)

ĐÔNG KINH - Trong ngôi chùa của người Việt Nam mang tên Nisshinkutsu ở phường Minato tại thủ đô Tokyo, những tấm bài vị mới bằng tiếng Việt được xếp thành hàng trên các kệ.

Những bài vị này là 81 người Việt Nam qua đời từ năm 2012 cho tới cuối tháng Bảy năm nay.
Dưới đây là bản tin đăng trên nhật báo Asahi Shimbun ngày Chủ Nhật, 14 tháng 10, 2018, nói về những cái chết của những người Việt trẻ tuổi đến Nhật Bản để tìm một tương lai khá hơn, nhưng rồi qua đời vì những lý do mà tờ báo đã tìm hiểu.

Sư cô Thích Tâm Trí tại chùa Nisshinkutsu. (Asahi Shimbun)
Theo sư cô Thích Tâm Trí, 40 tuổi, ở chùa này, trong số 81 vong linh có nhiều người là sinh viên hoặc thực tập viên kỹ thuật ở độ tuổi 20 hoặc 30. Trong số này, bốn người chết trong tháng Bảy năm nay. Ba người là học viên thực tập sinh kỹ thuật, và những người kia là sinh viên. Bốn người thiệt mạng đột ngột do nhiều nguyên nhân khác nhau, hoặc do tự tử.

Hiện nay chính phủ Nhật đang có chính sách mở rộng cửa để đón sinh viên từ các nước Đông Nam Á, nhằm hỗ trợ cho nền kinh tế đang cần nguồn công nhân.

Thế nhưng giữa đợt gia tăng số lượng sinh viên và học viên thực tập kỹ thuật từ ngoại quốc tại Nhật Bản, nhiều người đã chết vì làm việc quá sức, sức khỏe suy sụp, hoặc bị áp lực quá nặng trong cuộc sống hàng ngày.

Các chuyên gia nói rằng chính phủ cần phải cải thiện môi trường làm việc, và áp dụng thêm nhiều biện pháp hỗ trợ, cho các học viên thực tập và sinh viên ngoại quốc tại Nhật Bản.
Trong số ba học viên thực tập kỹ thuật có bài vị ở ngôi đền Nisshinkutsu, một người làm công việc liên quan đến việc sơn phết đã tự sát vào ngày 15 tháng Bảy. Anh để lại thư tuyệt mệnh cho công ty của anh, em trai anh cũng đang sống ở Nhật Bản, và gia đình đang ở Việt Nam.
Thư tuyệt mệnh có câu viết, “Thật đau đớn vì có nạn bạo hành và bắt nạt.”
Anh gọi điện thoại cho em mình và nói, “Anh rất cô đơn. Anh uống bia một mình.” Ngày hôm sau người ta phát giác anh đã treo cổ bên một con sông.

Giấy khai tử của một anh 31 tuổi, qua đời hồi tháng Sáu, cho biết nguyên nhân tử vong là chứng suy tim cấp tính. Một học viên thực tập kỹ thuật khác ở độ tuổi 20 được tìm thấy đã chết, khi đồng nghiệp của anh đến phòng để đánh thức anh dậy vào buổi sáng.

Sư cô Tâm Trí đến Nhật Bản năm 2000 và thường cố vấn cho những đồng hương như những người nói trên.

Sư cô từng tìm kiếm một nhà hộ sinh cho một phụ nữ mang thai mà không biết phải đi đâu để sanh con. Sau đó sư cô này cũng tìm một người từ Việt Nam có thể qua Nhật để chăm sóc em bé sơ sinh.
Trong tháng này, thi thể của một sinh viên Việt Nam đã được tìm thấy trên bờ biển Hokkaido. Ni cô Tâm Trí đã đến làm lễ an táng cho sinh viên đó.

Cô nói, “Các học viên thực tập kỹ thuật và các sinh viên cảm thấy bị căng thẳng tâm thần rất nhiều, một phần là vì rào cản ngôn ngữ. Họ bị suy dinh dưỡng vì thường ăn mì ly để tiết kiệm tiền. Họ làm việc quá cực nhọc, và hậu quả là đâm ra mất quân bình về thể lý và tâm trí trong nhiều trường hợp.”
Họ tiết kiệm tiền để gửi cho gia đình ở Việt Nam, hoặc để trả nợ cho những người mà họ đã vay để đến Nhật Bản.

Bác sĩ Junpei Yamamura, 63 tuổi, có nhiều kinh nghiệm chi tiết về vấn đề này. Ông nói, “Thật bất thường khi những người khỏe mạnh ở độ tuổi 20 hoặc 30 lại chết một cách đột ngột.”

Ông nói, “Họ đang tham gia quá mức vào công việc mà không nghỉ ngơi đầy đủ. Hậu quả là bị căng thẳng và áp lực tâm trí đang ăn mòn cơ thể của họ.”

Ông Yamamura đến thăm Việt Nam trong tháng Ba, và gặp cha của một thanh niên ở độ tuổi 20 qua đời tại quận Miyagi vào cuối năm 2017. Thanh niên này đến Nhật Bản sau khi trả khoảng 1.2 triệu yen ($10,700 Mỹ kim) thông qua một nhà môi giới địa phương. Anh đã hy vọng kiếm được tiền để lấy vợ.
Một tổ chức địa phương đã đưa anh tới Nhật Bản nói với người cha rằng con trai ông qua đời vì bệnh tim, và gửi tro của anh ấy cho ông bác sĩ.

Ông Yamamura cảm thấy rằng các thực tập sinh kỹ thuật và sinh viên qua đời tại Nhật Bản là nạn nhân của những chính sách không phù hợp của Nhật Bản.

Ông nói, “Các công ty Nhật Bản nên dùng họ làm công nhân theo các điều kiện thích hợp. Tuy nhiên các công ty bắt họ làm việc trong vai trò học viên thực tập hoặc sinh viên. Hậu quả là gánh nặng bị chồng chất trên trái tim và cơ thể của họ.” Ông nói thêm, “Chính phủ Nhật Bản nên tìm hiểu cho rõ những điều kiện thực tế của họ và áp dụng những biện pháp phòng ngừa.”

Theo Bộ Tư Pháp, số lượng người Việt Nam sinh sống tại Nhật Bản tăng gấp bảy lần, từ 36,131 người trong năm 2007 lên tới 262,405 người trong năm 2017, vì những mối quan hệ tốt đẹp giữa Nhật Bản và Việt Nam, và vì tình trạng thiếu hụt công nhân tại Nhật Bản.

Con số trong năm 2017 của người Việt Nam đã vượt xa số lượng người Phi Luật Tân, và trở thành lớn đứng thứ ba sau Trung Quốc và Nam Hàn.

Số lượng các học viên thực tập kỹ thuật người Việt Nam đứng ở mức 57,581 vào cuối năm 2015. Số lượng đó vượt qua Trung Quốc, nơi có số lượng học viên đông nhất vào cuối năm 2016 và đạt mức 123,563 người vào cuối năm 2017.

Tổng số các vụ tự sát và tử vong đột ngột của các sinh viên và học viên thực tập kỹ thuật từ ngoại quốc là không rõ ràng.

Japan International Training Cooperation Organization (Tổ Chức Hợp Tác Huấn Luyện Quốc Tế Nhật Bản), một tổ chức quan tâm đến lợi ích công cộng và ủng hộ việc chấp nhận các học viên thực tập, đã tường trình rằng có 28 học viên thực tập kỹ thuật hoặc những học viên khác đã chết vì tai nạn, bệnh tật, hoặc vì những nguyên nhân khác, trong năm tài khóa 2016. Trong số này, tám người chết vì bệnh não hoặc bệnh tim.

Shoichi Ibusuki, một luật sư thông thạo về vấn đề các học viên thụ huấn kỹ thuật, nói, “Tôi nghĩ rằng hệ thống học viên thực tập kỹ thuật đã có một vấn đề không ổn về cơ cấu, khiến cho những người thụ huấn khó có thể than phiền, ngay cả khi những điều kiện làm việc của họ đều xấu, hoặc tình trạng thể lý kém cỏi.”

Theo Ibusuki, có những trường hợp học viên bị buộc phải chịu những món nợ trước khi tới Nhật Bản, hoặc những tổ chức gửi họ đến Nhật Bản cấm họ hỏi ý kiến cố vấn với các luật sư, hoặc với các văn phòng thanh tra tiêu chuẩn lao động.

Cũng có nhiều trường hợp trong đó các sinh viên mắc nợ và phải làm việc lâu giờ vượt quá giới hạn hợp pháp là 28 giờ một tuần.

Luật sư Ibusuki nói, “Cần phải sửa đổi những hợp đồng luẩn quẩn với các tổ chức địa phương, và thông báo cho học viên, sinh viên và gia đình của họ, rằng có các chương trình bảo hiểm bồi thường cho những người lao động, và có các trung tâm cố vấn khác nhau ở Nhật Bản.”