Bảo trì xe: Tìm hiểu dầu hộp số

Bài HAO SMITH

Dầu hộp số (transmission fluid) được sử dụng để bôi trơn chuyển động của những thành phần trong hộp số. Chúng ta biết có hai loại hộp số trong những chiếc xe hiện còn lưu hành: Hộp số tay và hộp số tự động. Với hộp số tự động, dầu còn giữ vai trò như một thứ coolant (nước giải nhiệt). Hộp số tự động dùng loại dầu bình thường, nhưng hộp số tay thì kén hơn. Vì sự tiện lợi, đa số xe cộ lưu thông hiện nay đều dùng hộp số tự động cả, chúng ta sẽ giới hạn nội dung của đề tài này về dầu hộp số tự động mà thôi.


Bộ phận số bao gồm nhiều bánh răng xen kẽ nhau, cần có dầu để bôi trơn và hạ nhiệt.

Như đã nói, công việc của dầu hộp số không những là bôi trơn chuyển động của các thành phần hộp số, mà còn được sử dụng trong nhiều công tác khác, chẳng hạn:
- Làm sạch và bảo vệ các bề mặt kim loại khỏi hao mòn.
- Làm cho các miếng đệm (gasket) mềm ra, giúp chúng làm tròn nhiệm vụ của mình là bít kín những khe hở giữa 2 bộ phận.
- Tăng cường chức năng giải nhiệt, hạ giảm nhiệt độ hoạt động trong đầu máy.
- Tăng cường vận tốc quay và mức chịu nhiệt của các bộ phận liên quan


Trong một số xe, nhà sản xuất không muốn chủ xe thay dầu hộp số, bạn sẽ không tìm thấy que thăm, và sách cẩm nang cũng không ghi thời hạn thay dầu mới.

Bao lâu phải thay một lần?

Có rất nhiều loại dầu hộp số khác nhau được bầy bán trên thị trường. Cách chọn lựa an toàn nhất là phải theo chỉ thị của nhà sản xuất, ghi rõ trong sách cẩm nang theo xe, mỗi khi cần thay dầu hộp số.
Tùy từng loại xe và cũng tùy cung cách sử dụng xe mà thời gian phục vụ của dầu hộp số có thể thay đổi. Có những loại xe mà nhà sản xuất không đòi hỏi một thời hạn bảo trì, cũng không nói gì về thời gian phải thay dầu hộp số. Với những loại xe này, chảo chứa dầu hộp số được hàn kín để người dùng xe khỏi quan tâm thắc mắc.


Tháo dầu cũ xuyên qua lỗ xả ở đáy chảo dầu.

Ngoài những trường hợp sách cẩm nang chỉ rõ “không cần thay” và chảo dầu được bít kín, thông thường chúng ta nên thay dầu hộp số trong khoảng 60,000 dặm tới 100,000 dặm. Đối với những người chỉ mua xe brand new mà lại ít chạy - nếu xe chỉ lăn bánh từ 5,000 tới 10,000 một năm thì thời gian chờ đợi giữa 2 lần thay dầu quả là lâu, mà nếu họ lại có thói quen đổi xe chỉ sau 5, hoặc 7 năm thì… những người này chẳng bao giờ có dịp thay dầu hộp số cả.

Có lẽ vì thế mà nhà sản xuất không đề cập đến vấn đề thay dầu hộp số chăng. Còn bạn, nếu là người chuyên sử dụng xe cũ, dùng xe lâu hơn 10 năm, và khi mua xe “mới” cũng lại là xe đã qua ít nhất một đời chủ thì bạn cần thiết phải xem xét việc thay dầu hộp số:
- Sau khi xe đã chạy gần 100,000 dặm
- Hoặc, sau khi mua lại một cái xe cũ: Tuy là “mới” trong tay ta, nhưng đã là “cũ” trong tay người.

Sự thoái hóa của dầu hộp số

Giống như bất cứ mọi loại dầu nhớt khác trong xe, hoặc bất cứ một sản phẩm vật chất nào, dầu hộp số cũng thoái hóa theo thời gian sử dụng. Đó là lẽ tự nhiên, không thể nói có thể dùng “đời đời” được. Lý do dễ hiểu là trong khi hoạt động như một chất giải nhiệt, dầu phải liên tục tiếp nhận sức nóng, và sức nóng sẽ làm cho phẩm chất dầu thoái hóa theo thời gian.


Loại dầu cần sử dụng thường được ghi trong sách cẩm nang, hoặc đề ngay trên nắp bình dầu.

Bên cạnh đó, là một chất xúc tác để bôi trơn, dầu phải nhận lấy các vụn kim loại rơi ra từ những bộ phận hao mòn, làm cho dầu bị ô nhiễm, về lâu dài không còn giữ được tính năng nguyên thủy. Xe chạy trong những điều kiện khó khăn - chẳng hạn, di chuyển nhiều trong thành phố, xe phải thay đổi tốc độ luôn luôn, khi chạy khi dừng, buộc hộp số phải làm việc liên tục; hoặc khi xe chở nhiều, kéo nặng, lên dốc xuống đèo nhiều lần; xe chạy trên đường xấu, gồ ghề đá sỏi… tất cả đều làm nhiệt độ đầu máy tăng cao ,và gia tăng áp lực trên những bánh răng số - lại càng khiến dầu thoái hóa nhanh hơn.

Đó là lúc chúng ta cần phải thay dầu mới. Nếu không, các bánh răng trong bộ số sẽ được “bôi trơn” bởi một thứ dầu lởn cởn vụn sắt, sẽ được giải nhiệt bởi một thứ dầu không còn khả năng hấp thụ nhiệt. Kết quả là, bộ phận hộp số chóng hao mòn, dễ nóng hơn, và có thể suy sụp bất kỳ lúc nào trước hạn tuổi phục vụ.
Vì thế, nếu chảo dầu không bị nhà sản xuất bít kín, chúng ta cần phải dành thời gian săn sóc dầu hộp số và thay thế khi đến hạn kỳ. Đó là một cách bảo trì xứng đáng và một sự đầu tư đúng mức.

Kiểm tra dầu hộp số

Giữa một thời gian dài vài ba năm mà chưa phải thay dầu, chúng ta không thể bê trễ trong việc kiểm tra dầu hộp số. Dầu được chứa trong bình nằm khá sâu bên dưới các bộ phận khác. Thông thường, bạn sẽ tìm thấy một cái vòi nhô lên trên, có cắm một cây que thăm dầu. Khi muốn kiểm tra, chừng mỗi tháng một lần, bạn rút cây que này ra, bạn có thể thấy mức dầu trong bình còn đến đâu, cũng như kiểm tra màu sắc để thẩm định phẩm chất của dầu.

Thông thường dầu màu đỏ, nhưng cũng có thể mang các màu sắc khác. Nhưng dù màu nào chăng nữa, khi thoái hóa, dầu thường trở nên đen đặc hơn. Bạn cũng có thể ngửi thấy mùi khét khi đưa que thăm lên mũi, đó là dấu hiệu cho thấy đã có xảy ra một vấn đề gì đó trong bộ phận hộp số rồi. Một dấu hiệu khác nữa là bạn nhận ra bụi bậm hoặc những vẩn cặn trong dầu.

Tất cả những dấu hiệu trên và còn nhiều dấu hiệu khác cho thấy dầu đã tới “cõi” buộc bạn phải tìm cách thay mới, chứ không thể ỷ y là “dầu hộp số không cần thay”. Câu nói đó có lẽ chỉ áp dụng cho những người chuyên dùng xe brand – new, mà lại không dùng quá 10 năm đã lo tìm mua xe mới. Đại đa số chúng ta chắc không nằm trong giới “quí tộc” đó, nên việc tìm hiểu và bảo trì dầu hộp số là một điều không thể thoái thác.
haosmith@yahoo.com